Émile Henri Bernard, piktori francez i “gjuhës hyjnore”, gdhendësi, poeti, shkrimtari dhe kritiku penëmprehtë i artit

Albert Vataj

Émile Henri Bernard mbetet një ndër figurat më enigmatike dhe njëkohësisht më thelbësore të artit francez të fund-shekullit XIX dhe fillim-shekullit XX. Artist i gjithanshëm, piktor, gdhendës, poet, shkrimtar dhe kritik, ai nuk e kuptonte artin thjesht si krijim estetik, por si një gjuhë të shenjtë, një mënyrë për të komunikuar me të padukshmen dhe të përjetshmen. Nëpërmjet eksperimentimeve të tij të guximshme stilistike dhe mendimit kritik të mprehtë, Bernard nuk qe vetëm një pionier i Cloisonnisme-it dhe Synthetisme-it, por edhe një ndër ata që, me vështrimin e tij ndaj artit dhe traditës, ndikuan fuqishëm në formësimin e rrjedhave moderne të pikturës europiane.

Émile Henri Bernard (28 prill 1868 –16 prill 1941) ishte një piktor, gdhendës, poet, shkrimtar dhe kritik arti francez, një nga figurat kyçe të periudhës post-impresioniste. Lindur në Lille, ai zhvilloi talentin e tij artistik në Paris, ku studioi në École des Arts Décoratifs dhe më pas në Atelier Cormon, duke krijuar lidhje të ngushta me artistë si Henri de Toulouse-Lautrec, Paul Gauguin dhe Vincent van Gogh. Bernard është njohur si një nga iniciatorët e stileve Cloisonnisme dhe Synthetisme, të cilat përqafuan forma të thjeshtuara, konture të theksuara dhe ngjyra të pasura, shpesh të lidhura me simbolikën shpirtërore.
Përveç krijimtarisë së tij në pikturë, ai kontribuoi ndjeshëm në fushën e kritikës së artit dhe letërsisë, duke mbrojtur idenë e një “gjuhe hyjnore” përmes artit. Në vitet e mëvonshme, ai u largua nga eksperimentimi modernist për t’u kthyer drejt një realizmi më tradicional. Bernard mbeti një figurë thelbësore në trashëgiminë e artit modern, si një lidhje mes avangardës dhe traditës shpirtërore.

Vitet artistike më formuese të Émile Bernard-it u kaluan në qytetin e Parisit, ku stili impresionist kishte lindur dhe dominonte skenën avangarde në vitet 1880. Ai u zhyt në art, duke ndjekur ekspozita dhe duke vizituar galeri dhe duke studiuar në Ecole des Arts Décoratifs duke filluar nga viti 1884. Ai gjithashtu u trajnua në Atelier Cormon, studion e artistit dhe mësuesit, Fernand Cormon. Atje ai u takua me Henri de Toulouse-Lautrec , me të ai krijoi një miqësi të qëndrueshme. Përfundimisht, ai u shkarkua për “si i pabindur” dhe kështu artisti i ri radikal goditi vetë.

Miqësia e ngushtë e Bernardit me Paul Gauguin dhe Vincent van Gogh, dy nga artistët më me ndikim të periudhës post-impresioniste, rezultuan të frytshme në shumë mënyra, ndër të cilat ishte edhe bashkëeksperimentimi intensiv i treshes; shpesh prodhoheshin vepra me tematika identike dhe bënin portrete të njëri-tjetrit. Bernard mbajti një korrespondencë të gjerë personale me Van Gogh dhe letrat që ata shkëmbyen ofrojnë një dritare unike në marrëdhënie. Thuhet se ai ishte personi i parë që u bë i vetëdijshëm për rëndësinë e punës së Van Gogh. Është interesante se kritikat e Van Gogh-ut ndaj punës së tij, veçanërisht temave biblike, e shtynë Bernardin t’i jepte fund korrespondencës. Në fund të viteve 1880, Bernard zhvilloi stilet e tij unike Cloisonnist dhe Sinthetist , të cilat ishin jashtëzakonisht me ndikim për artistë si Gauguin, Anquetin dhe Sérusier.

Ndërsa teknikisht nuk ishte anëtar i grupit, Bernard u identifikua me bazat filozofike dhe mistike të simbolizmit si në art ashtu edhe në letërsi, veçanërisht me poezinë dhe idetë e Baudelaire dhe Mallarmé. Pikturat dhe printimet e tij shpesh përmbajnë motive të krishtera. Në artikuj, letra dhe deklarata të shumta, ai e përshkroi simbolikën në veprën e tij si një lloj “gjuhe hyjnore”.

Disa nga shkrimet më të rëndësishme të Bernardit janë vëzhgimet e tij mbi atë që ai e konsideronte si refuzim kundërproduktiv dhe me shumicë të traditës piktoreske nga ana e avantgardës. Kritikat e tij ndaj artit modernist pasqyrojnë transformimin në stilin e tij nga kloisonizmi radikal, anti-konvencional në realizmin regresiv, nostalgjik të karrierës së tij të vonë.

Bernard konsiderohet si një forcë kritike në zhvillimin e artit modern, veçanërisht në drejtim të promovimit të rritjes së abstraksionit. Ndërsa arti i tij i pas viteve 1900 pasqyron një refuzim të theksuar të abstraksionit dhe kthimin në realizmin e mesit të viteve 1900, dy stilet për të cilat ai njihet më së shumti, Cloisonnizmi dhe Sintetizmi, ishin dukshëm novatorë dhe antitradicionalë në theksimin e tyre mbi rrafshtinë, konturimin dhe përdorimi i ngjyrës emocionalisht shprehëse, jo-natyrale.

Bernard do të luante një rol tjetër kritik në jetën e Van Gogh kur, pas vetëvrasjes së Vincent dhe vdekjes së Theo Van Gogh pak më vonë, ai u emërua administrator i punëve të Van Gogh, duke përfshirë organizimin e një ekspozite pas vdekjes dhe redaktimi i letrave të Van Gogh.

Trashëgimia e Émile Bernard mbetet një dëshmi e fuqishme e tensionit krijues ndërmjet risisë dhe traditës, ndërmjet thirrjes për modernitet dhe mallëngjimit për burimet klasike të frymëzimit. Ndonëse në jetën e tij shpesh e gjeti veten në margjinat e famës së bashkëkohësve të tij si Gauguin apo Van Gogh, sot ai njihet si një ndër udhërrëfyesit më të rëndësishëm të rrugës që çoi artin europian drejt eksplorimeve më të thella shpirtërore dhe estetike. Për Bernardin, arti nuk ishte thjesht një mjet shprehjeje, por një akt besimi — një mënyrë për të rigjetur nëpërmjet ngjyrës dhe formës, harmoninë e humbur ndërmjet njeriut dhe të shenjtës.