Ndoshta ky është gjithmonë fati i idealistëve, atyre që ikin pa kokë për t’u bërë kurban mendimeve dhe aspiratave, për të dëshmuar me vepër aktin e latrë të integritetit, pavarësisht gjyqeve fars dhe mekanizmave diktuese të pushtetit.
Tomas Mor (Thomas Morus) humanist i shquar anglez i epokës së Rilindjes dhe një nga themeluesit e socializmit utopik, pati një fut fatal nën një akuzë që mbeti e diskutueshme në aspektin juridik edhe sot.
Ai i shërbeu Henrikut VIII si Kancelar i Lartë i Anglisë (1529-1532). Tomas Mor ishte gjithashtu i njohur për botimin e Utopisë (1516), në të cilën More ofroi një trajtim imagjinar të detajeve për një sistem politik ideal të një shteti ishullor imagjinar.
Tematika dhe trajtesa që ai i bën këtij synimi imagjinar dhe të dëshiruar, ka bërë që “Utopia” të jetë pjesë e një leksiku. Ky libër përshkruan një shtet imagjinar utopik dhe detajon zakonet e ndryshme të këtij kombi ishullor. More e kornizon këtë me pjesën e parë të librit që detajon problemet e katolicizmit të shekullit të 16-të dhe e dyta që ofron këtë ishull si një zgjidhje imagjinare.
Ai ishte kundër Reformës Protestante, duke shkruar polemika në mbështetje të perspektivës katolike dhe duke kundërshtuar emra të tillë si Martin Luther dhe John Calvin. Ndërsa More i shërbente Henrit VIII, ai përfundimisht kundërshtoi ndarjen e Kishës së Anglisë dhe refuzoi të njihte Henrikun VIII me Betimin e Supremacisë – për të cilin u ekzekutua.
Siç thonë biografët e shekullit të 16-të, arrestimi përfundimtar i More u bë në rrugët e Cheapside, si shumë nga ngjarjet kryesore në jetën e tij. Pas meshës në St Paul’s, Mor do të kishte ndjekur rrugën e njohur përgjatë Cheapside për t’u kthyer në shtëpinë e tij të vjetër në Bucklersbury. Duke u nisur drejt veriut pasi doli nga katedralja, ai do të kthehej djathtas në St Martin’s Le Grand, ku ishte përballur me turmën në Ditën e Majit të Keq. Menjëherë pas kësaj, ai do të kishte kaluar Rrugën e Qumështit në të majtë, ku lindi dhe u rrit. Bucklersbury ishte vetëm disa rrugë më poshtë, ku jetonin vajza e tij birësuese dhe burri i saj.
Në një moment gjatë kësaj shëtitjeje të shkurtër, Mor u ndalua dhe i’u dorëzua një thirrje për t’u paraqitur para Këshillit Privy në Pallatin Lambeth. Ai nuk u kthye më në Cheapside. Brenda pak ditësh, u burgos në Kullën e Londrës. Ai u ekzekutua më 6 korrik 1535, sepse refuzoi të pranonte Henrikun VIII si kreun e kishës në Angli. Ai vdiq duke u përpjekur të mbronte ndjenjën e komunitetit, e cila, për të, kërcënohej po aq nga Henri sa heretikët.
Më 6 korrik të vitit 1535, pas gati tre muajsh burgim, Henriku VIII, mbret i Anglisë, ekzekutoi Tomas Mor. Akuza ishte tradhti ndaj sovranit nga ana e atij që për vite të tëra kishte qenë këshilltari më i çmuar i mbretit. Në të vërtetë ishte besnikëria e More ndaj vlerave të krishtera që e çoi atë në podium ekzekutimi me vdekje, sepse Tomas Mor refuzoi të pranonte divorcin e Henrikut VIII nga gruaja e tij Katerina e Aragonës dhe martesën e tij me Ana Bolenën, veprim ky që do ta çonte mbretin anglez drejt shkëputjes nga Kisha e Romës.
Ditën e ekzekutimit të tij me vdekje, berberi e pyeti Tomas Mor në donte t’i qethte flokët.
– Miku im, – iu përgjigj ai, – po të vë në dijeni se unë dhe mbreti kemi një proces rreth kokës, prandaj unë nuk dua të bëj ndonjë shpenzim për këtë deri sa çështja të marrë vendim të prerë.
Kur Tomos Mor e çuan pranë karamanjollës, vendekzekutimit, ai iu lut dikujt aty afër që t’i jepte dorën për t’u ngjitur lart në vendin e ekzekutimit.
– Më falni , – i tha atij, Tomos – nuk kam për t’ju kërkuar të njëjtin favor kur të zbres.
Albert Vataj
Foto: Sir Thomas More (1527) /Wikipedia
