Sokrati dhe testi i tre sitave për thashethemet

Sokrati nuk la pas asnjë shkrim të vetin; shumica e njohurive tona për të vijnë nga veprat e dishepujve të tij, sidomos Platoni dhe Ksenofoni. Ai u përqendrua në etikë dhe epistemologji dhe përdori pyetjet për të sfiduar dhe analizuar bindjet e njerëzve të tjerë. Sokrati besonte se njohuria e vërtetë vjen nga vetëdija e paditurisë sonë dhe se dialogu dhe hetimi kritik janë thelbësore për të arritur të kuptuarit dhe mençurinë.

Sokrati u gjykua dhe u dënua me vdekje nga qyteti i Athinës për akuzat e “korruptimit të rinisë” dhe “mosbesimit ndaj perëndive të qytetit.” Ai pranoi dënimin e tij dhe piu helmin e cikutës, duke mbetur një figurë e rëndësishme dhe simbol i kërkimit të së vërtetës dhe virtytit.

Sokrati kishte një reputacion të madh për mençurinë. Një ditë, dikush erdhi për të gjetur filozofin e madh dhe i tha:

– “A e dini se çfarë sapo dëgjova për mikun tuaj?”

– “Një moment,” u përgjigj Sokrati.

– “Para se të ma thuash, do të doja ta provoja me tre sitat”.

– Të tre sitat?

– “Po,” vazhdoi Sokrati. “Para se të flasësh për të tjerët, është e rëndësishme të gjesh kohë për të filtruar atë që do të thuash. Unë e quaj atë testi i tre sitave.

Sita e parë është E VËRTETA. A e keni menduar nëse ajo që do të më thoni është e vërtetë? “

– “Jo, sapo e dëgjova.”

– “Shumë mirë!

Pra, ju nuk e dini nëse është e vërtetë. Le të kalojmë në sitën e dytë, atë të MIRËSIMIT.

– A është diçka e mirë kjo që doni të më tregoni për mikun tim?”

– “Oh, jo! Përkundrazi.”

– “Pra,” pyeti Sokrati, “ti dëshiron të më thuash diçka negative për të dhe nuk je i sigurt se ajo që do tq thuash është e vërtetë? Ndoshta mund ta kalosh akoma provën e sitës së tretë, atë të PËRDITJES.

– A është e dobishme për mua të e di se çfarë do të më thuash për këtë mik?”

– “Jo, jo dhe aq.”

“Prandaj,” përfundoi Sokrati, “ajo që do të më thoshe nuk është as e vërtetë, as e mirë, as e dobishme. Pse, atëherë, deshe të ma thuash këtë?”

Përgatiti: Albert Vataj