Historia më e madhe e dashurisë që Tolkien ka shkruar ndonjëherë nuk gjendet në “Zotin e Unazave”, ajo është gdhendur mbi dy gurë varri në Oksford, një histori 55-vjeçare në formim e sipër.
Shumë kohë përpara se hobitët të niseshin drejt Malit të Fatit, para se elfët të këndonin në Rivendell, para se Unaza Unike të korruptonte mbretër e magjistarë, J.R.R. Tolkien shkroi romanin e tij më të vërtetë të dashurisë. Dhe ajo nuk ishte trillim.
Birmingham, 1908. Një shtëpi pensioni në Duchess Road.
Një djalë 16-vjeçar jetim, Ronald Tolkien, takoi një vajzë 19-vjeçare jetime, Edith Bratt. Jetonin në kate të ndryshme, por ndanin diçka më të thellë se afërsia fizike, të dy ishin krejtësisht vetëm në botë.
Nëna e Ronaldit kishte vdekur kur ai ishte 12 vjeç, duke e lënë nën kujdestarinë e abat Francis Morgan, një prift katolik. Edhe prindërit e Edith-it kishin vdekur, ajo ishte jetime që në fëmijëri dhe pa familje.
Të dy ishin muzikantë, lexues të pasionuar dhe kërkonin diçka që t’u ngjante një shtëpie. Dhe e gjetën tek njëri-tjetri.
Marrëdhënia e tyre ishte e pafajshme dhe prekëse. Biseda të gjata mbi çaj në kafetë e qytetit. Shetitje në natyrën e Birmingham-it. Dhe një lojë e veçantë që u bë legjendë, hidhnin kube sheqeri në kapelen e njëri-tjetrit përtej tavolinës, duke qeshur kur e humbnin shenjën dhe duke festuar me hare kur e qëllonin.
Ishte e thjeshtë. Ishte e gëzueshme.
Ishte dashuria e re në formën e saj më të pastër.
Abati Francis Morgan e ndiqte marrëdhënien me gjithnjë e më shumë shqetësim. Edith ishte protestante, një problem serioz për një kujdestar thellësisht katolik. Ajo ishte tre vjet më e madhe se Ronald, diçka socialisht e diskutueshme. Dhe mbi të gjitha, ajo rrezikonte t’i shpërqendronte studimet e tij në shkollën King Edward dhe përgatitjen për të hyrë në Oksford.
Në vitin 1909, abati i vendosi një ultimatum:
Tolkien nuk duhej ta shihte, t’i shkruante apo të fliste për Edith-in deri në moshën 21 vjeç.
Heshtje totale. Për tre vjet.
Ronald iu bind, me dhimbje të madhe. Kjo pothuaj e shkatërroi. Ai u zhyt në studime, fitoi bursë për Oksford, u mor me gjuhët e lashta dhe poezinë epike. Por Edith kurrë nuk ishte larg mendimeve të tij.
Ndërkohë Edith, e bindur se ishte harruar, se Ronald kishte vazhduar jetën, u përpoq të rindërtonte të sajën. U zhvendos në Cheltenham. Luante në piano. U përpoq të harronte.
Në fund pranoi një propozim martese nga një burrë tjetër.
3 janar 1913. Ditëlindja e 21-të e Tolkien-it.
Sapo ora e çliroi ligjërisht nga autoriteti i abat Morgan-it, Tolkien u ul dhe shkroi një letër.
Shkriu në të tre vite heshtjeje. Ia shpjegoi Edith-it se kurrë nuk e kishte harruar. Se ende e donte. Se do ta donte gjithmonë. Se ajo ishte mendimi i tij i parë kur zgjohej dhe i fundit para se të flinte.
Letra u nis menjëherë.
Përgjigjja e saj e theu:
“Jam e fejuar me dikë tjetër.”
Por kur u takuan disa ditë më vonë, në stacionin hekurudhor të Cheltenham-it, e vërteta doli e pamohueshme:
Ndjenjat e tyre kishin mbijetuar heshtjen.
Më 22 mars 1916, ndërsa Lufta e Parë Botërore po përpinte Evropën, Ronald Tolkien dhe Edith Bratt u martuan në një kishë të vogël katolike në Warwick.
Ajo veshi një fustan të thjeshtë. Ai veshi uniformën ushtarake.
Tre muaj më vonë, ai u nis për në Francë.
Në qershor 1916, togeri Tolkien mbërriti në Frontin Perëndimor pikërisht kur fillonte beteja e Somës, një nga betejat më të përgjakshme të historisë.
Ai shërbeu si oficer komunikimi, duke u zvarritur mes baltës dhe kraterëve të predhave, duke parë miqtë të vdisnin, duke marrë frymë nën gaz helmues, duke jetuar në terror të përhershëm.
Ai i mbijetoi Somës. Me zor.
Në tetor 1916, u prek nga ethet e llogoreve, një sëmundje e rëndë e shkaktuar nga morrat. U kthye në Angli, i dobësuar dhe i përndjekur nga humbjet, ndërsa shokët e tij më të afërt vdisnin.
Gjatë gjithë kësaj kohe, Edith ishte spiranca e tij. I shkruante. E priste. Lutej për të. Kur ai u kthye i thyer, ajo e ndihmoi të shërohej.
Ka një moment që Tolkien nuk e harroi kurrë.
Në fillim të marrëdhënies së tyre, para ndarjes, Edith kishte vallëzuar për të në një shteg pyjor pranë Roos, në Yorkshire. Ishte viti 1917, kishin një vit të martuar, dhe ai po shërohej nga sëmundja.
Ajo lëvizte mes pemëve në një livadh të mbushur me zambakë, plot hir dhe gëzim, si një krijesë prej legjende. Drita zbërthente mes degëve. Ajo qeshte.
Dhe në atë çast, ajo u bë e pavdekshme në imagjinatën e tij.
Vite më vonë, Tolkien shkroi historinë e Berenit dhe Lúthien-it: një burrë i vdekshëm që bie në dashuri me një elfe të pavdekshme, bukuria dhe hiri i së cilës kapërcejnë botët. Lúthien vallëzon për Berenin në një pyll, dhe ai mbetet pa fjalë.
Ishte historia e tyre.
Gjithmonë kishte qenë historia e tyre.
Për 55 vjet, Edith ishte partnerja e tij, muzë e tij, lexuesja e parë, mbështetja më e madhe.
Patën katër fëmijë: John, Michael, Christopher dhe Priscilla. U vendosën në Oksford, ku Tolkien u bë profesor i anglo-saksishtes. Jetonin thjeshtë, qetë.
Edith daktilografonte dorëshkrimet e tij. Ajo dëgjonte gjuhët që ai shpikte. Ajo ishte e para që dëgjoi për hobitët, Gandalf-in, Unazën Unike.
Më 29 nëntor 1971, Edith Tolkien vdiq në moshën 82-vjeçare.
Tolkien u shkatërrua. Kishte humbur Lúthien-in e tij.
Ai bëri të gdhendej një fjalë e vetme në gurin e saj të varrit:
“Lúthien”, heroinë elfe që heq dorë nga pavdekësia për dashurinë.
Për dy vjet, ai jetoi vetëm. Vazhdonte të shkruante, jepte intervista, merrte tituj nderi. Por drita ishte shuar.
Më 2 shtator 1973, J.R.R. Tolkien vdiq në moshën 81-vjeçare.
U varros pranë saj, në varrezat Wolvercote të Oksfordit.
Nën emrin e tij u shtua fjala:
“Beren”.
Edhe në vdekje, ata janë bashkë, burri i vdekshëm dhe dashuria e tij e pavdekshme, më në fund të ribashkuar.
Përgatiti: Albert Vataj
