Në laboratorët e Universitetit të Osakës në Japoni, një grup shkencëtarësh ka bërë një zbulim që po trondit kufijtë e kuptimit tonë mbi jetën dhe plakjen. Sipas studimeve të publikuara së fundmi, një përbërje kimike e njohur si IU1 mund të përmirësojë ndjeshëm funksionimin qelizor dhe të ngadalësojë procesin e plakjes.
Në teori, efektet e saj mund të çojnë në rritje të jetëgjatësisë së njeriut deri në 250 vjet, një pretendim që ngjall njëkohësisht habi, skepticizëm dhe shpresë.
“Nëse arrijmë të kuptojmë se si të ruajmë rininë qelizore, ne mund të rimendojmë vetë konceptin e plakjes.”
— Prof. Hiroshi Yamamoto, Universiteti i Osakës
Sekreti i jetës së gjatë: proteazoma dhe autofagjia
Plakja është një proces i ndërlikuar biologjik, i ndërtuar mbi degradimin gradual të mekanizmave të brendshëm të trupit. Një nga më të rëndësishmit është proteostaza — aftësia e qelizave për të ruajtur ekuilibrin e proteinave të shëndetshme.
Kur proteinat deformohen ose dëmtohen, qeliza i njeh dhe i asgjëson përmes dy mekanizmave:
-
Proteazoma – një strukturë qelizore që “riciklon” proteinat e panevojshme.
-
Autofagjia – procesi përmes të cilit qeliza pastron vetveten nga mbetjet toksike dhe organelat e dëmtuara.
Me kalimin e viteve, këto sisteme bëhen më pak efikase. Rezultati është grumbullimi i proteinave të dëmtuara dhe shfaqja e sëmundjeve që lidhen me moshën: Alzheimer, Parkinson, sëmundje kardiake apo muskulare.
Studimi japonez zbuloi se IU1 vepron si një “rregullator” i këtyre mekanizmave, duke rritur aktivitetin e proteazomës dhe njëkohësisht nxitur autofagjinë.
Ky efekt sinergjik mund të përmirësojë shëndetin qelizor, të ruajë elasticitetin e indeve dhe të ngadalësojë plakjen në nivel molekular.
IU1 – një ilaç që sfidon kohën
Ilaçi IU1 nuk është eliksir i pavdekësisë, por një substancë që ndikon në një proteinë të quajtur USP14. Duke frenuar aktivitetin e kësaj enzime, IU1 lejon proteazomën të punojë më lirshëm dhe të eliminojë më shpejt proteinat e dëmtuara.
Në eksperimentet laboratorike, IU1 ka zgjatur jetëgjatësinë e qelizave dhe përmirësuar dobësinë muskulore në modele të plakjes.
“Ky është një hap i parë drejt asaj që quajmë biogerontologji funksionale — ku plakja nuk shihet si fat, por si proces i modifikueshëm.”
— Dr. Rina Kobayashi, bashkautore e studimit
Nëse këto efekte do të përsëriten edhe te njerëzit, do të rishkruhej vetë kuptimi i jetës biologjike. Por rruga është ende e gjatë.
Shkenca dhe etika e jetëgjatësisë
Përtej entuziazmit, lindin pyetje të thella.
Çfarë do të thotë të jetosh 200 apo 250 vjet?
A do të zgjatet vetëm jeta, apo edhe rinia, mendja, kujtesa, dashuria?
A do të mundet njeriu të përballojë peshën e një kohe kaq të gjatë, pa u lodhur nga vetvetja?
Zgjatja e jetës është një çështje jo vetëm biologjike, por edhe filozofike, morale dhe shoqërore.
Nëse shkenca na jep mjetin për të shtyrë kufijtë e jetës, a do të dimë ta përdorim me urtësi?
Sepse, siç shprehej Albert Einstein:
“Shkenca pa ndërgjegje është vetëm shkatërrim i shpirtit.”
Përtej kufijve të moshës – një ëndërr njerëzore
Nga eliksiri i rinisë në legjendat mesjetare, deri te kërkimet moderne të bioteknologjisë, njeriu gjithmonë ka kërkuar të sfidojë kufirin e vetvetes.
Por ndoshta qëllimi i shkencës nuk është ta bëjë njeriun të pavdekshëm, por ta mësojë të jetojë më gjatë me dinjitet, shëndet dhe vetëdije.
Në laboratorët e Osakës, ndoshta nuk është gjetur formula e pavdekësisë, por është ndezur një dritë e re mbi mënyrën se si e kuptojmë kohën, trupin dhe plakjen.
Në fund, nuk është mosha që përcakton jetën, por cilësia e vetë jetimit.
Në vend të epilogut
Shkenca e IU1 është ende në hapat e parë, por ajo përçon një mesazh:
plakja mund të mos jetë më një dënim, por një udhëtim i menaxhueshëm, ku qeliza nuk dorëzohet para kohës.
Dhe ndoshta, në shekullin e ardhshëm, njerëzimi do të jetojë më gjatë jo për të pasur më shumë vite, por për t’i jetuar ato më thellë.
Përgatiti: Albert Vataj
