Kanibalizmi i referohet një sërë sjelljesh, në të cilat një anëtar i një specie konsumon pjesët ose të gjithë anëtarët e tjerë. Sjellja zakonisht ndodh tek zogjtë, insektet dhe gjitarët e shumtë, duke përfshirë shimpanzetë dhe njerëzit.
Kanibalizmi i njeriut (ose anthropophagy) është një nga sjelljet më tabu të shoqërisë moderne dhe njëkohësisht një nga praktikat më të hershme kulturore. Dëshmitë e fundit biologjike sugjerojnë se kanibalizmi, jo vetëm që nuk ishte i rrallë në historinë e lashtë, por ishte kaq e zakonshme që shumica prej nesh bartnin dëshmi gjenetike të së kaluarës sonë vetë-konsumuese.
Kategoritë e kanibalizmit njerëzor
Megjithëse stereotipi i festës së kanibalit është një shok i helmuar, që skuqet në një tigan, ose sjellja patologjike të një vrasësi serial, sot dijetarët e njohin kanibalizmin njerëzor, si një shumëllojshmëri të gjerë sjelljesh me një gamë kuptimesh dhe synimesh.
Jashtë kanibalizmit patologjik, i cili është shumë i rrallë dhe jo veçanërisht i rëndësishëm për këtë diskutim, antropologët dhe arkeologët e ndajnë kanibalizmin në gjashtë kategori kryesore, dy të cilave i referohen marrëdhënieve midis konsumit, dhe katër duke iu referuar kuptimit të konsumit.
- Endokannibalizmi (nganjëherë shkruar endo-kanibalizëm) i referohet konsumit të anëtarëve të grupit të vet
- Exocannibalism (ose exo-cannibalism) i referohet konsumit të të huajve
- Kanibalizmi i morgut bëhet si pjesë e ritit funeral dhe mund të praktikohet si një formë dashurie, ose si një akt rinovimi dhe riprodhimi
- Kanibalizmi i luftës është konsumi i armiqve, të cilat mund të jenë pjesërisht duke nderuar kundërshtarë të guximshëm ose duke shfaqur pushtet mbi të munduarit
- Kanibalizmi i mbijetesës është konsumimi i individëve më të dobët (shumë të rinj, shumë të moshuar, të sëmurë) në kushte urie, si anijembytje, rrethimi kërcënues dhe uria
Kategoritë e tjera të njohura por më pak të studiuara përfshijnë indicin mjekësore, që përfshin marrjen e indeve njerëzore për qëllime mjekësore; teknologjike, duke përfshirë drogat e nxjerra nga gjëndrat e hipofizës për hormonin e rritjes njerëzore; autocannibalism, hahet pjesët e vetes duke përfshirë flokët dhe thonjtë; placentophagy, në të cilën nëna konsumon placentën e saj të nxjerrë nga lindja; dhe kanibalizëm të pafajshëm, kur një person nuk është në dijeni se ata janë duke ngrënë mish njerëzish.
Çfarë do të thotë?
Kanibalizmi karakterizohet shpesh si pjesë e “anës së errët të njerëzimit”, së bashku me përdhunimin, skllavërinë, incestin dhe lënien e bashkëshortëve. Të gjitha këto tipare janë pjesë e lashtë e historisë sonë, të cilat lidhen me dhunën dhe shkeljen e normave shoqërore moderne.
Antropologët perëndimorë kanë tentuar të shpjegojnë shfaqjen e kanibalizmit, duke filluar me esenë e vitit 1580 të filozofit francez, Michel de Montaigne, mbi kanibalizmin, duke e parë atë si një formë relativizmi kulturor. Antropologu polak, Bronislaë Malinoëski, deklaroi se çdo gjë në shoqërinë njerëzore kishte një funksion, përfshirë kanibalizmin; Antropologu britanik, EE Evans-Pritchard, e pa kanibalizmin si përmbushjen e një kërkese njerëzore për mish.
Gjithkush dëshiron të jetë kanibal
Antropologu amerikan, Marshall Sahlins e pa kanibalizmin si një nga disa praktika që u zhvilluan si një kombinim i simbolizmit, ritualit dhe kozmologjisë; dhe psikoanalisti austriak, Sigmund Freud e pa atë si reflektues të psikozave themelore. Antropologu amerikan, Shirley Lindenbaum (2004), gjithashtu përfshin antropologun holandez, Jojada Verrips, i cili argumenton se kanibalizmi mund të jetë një dëshirë e thellë tek të gjithë njerëzit dhe shqetësimi shoqërues për ne edhe sot: dëshirat për kanibalizmin në kohën moderne janë plotësuar nga produksonet kinematohrafike, librat dhe muzika, si zëvendësues të tendencave tona kanibaliste.
Mbetjet e ritualeve kanibaliste gjithashtu mund të thuhen se gjenden në referenca të qarta, siç është eukaristia e krishterë (në të cilën adhuruesit konsumojnë zëvendësues ritual të trupit dhe gjakut të Krishtit). Ironikisht, të krishterët e hershëm u quajtën kanibalë nga romakët për shkak të Eukaristisë; ndërsa të krishterët i quajtën kanibalët romakë për të pjekur viktimat e tyre në hell.
Përcaktimi i Tjetrit
Fjala kanibal është mjaft e njohur; vjen nga raportet e Columbusit nga udhëtimi i tij i dytë në Karaibe, në vitin 1493, ku ai e përdor fjalën për t’iu referuar Caribs në Antilles, të cilët u identifikuan si ngrënësit e mishit të njeriut. Lidhja me kolonializmin nuk është rastësi. Diskutimi shoqëror rreth kanibalizmit, brenda një tradite evropiane apo perëndimore është shumë më i vjetër, por pothuajse gjithmonë si një institucion midis “kulturave të tjera”, njerëzit që hanë njerëzit kanë nevojë ose meritojnë të nënshtrohen.
Është sugjeruar (përshkruar në Lindenbaum), se raportet e kanibalizmit të institucionalizuar gjithmonë ishin tejet të ekzagjeruara. Për shembull, revistat angleze të kapitenit, James Cook, referojnë se preokupimi i ekuipazhit me kanibalizëm, mund të ketë bërë që maori të ekzagjerojë shijimin, në të cilin konsumonin mishin e pjekur të njeriut.
“Ana e errët e vërtetë e njerëzimit”
Studimet post-koloniale shtojnë se disa nga tregimet e kanibalizmit nga misionarët, administratorët dhe aventurierët, si dhe pretendimet nga grupet fqinjë, ishin stereotipet fyese ose etnike të motivuara politikisht. Disa skeptikë ende e shohin kanibalizmin si ai nuk ka ndodhur kurrë, një produkt i imagjinatës evropiane, me origjinë nga psikika e shqetësuar e njeriut.
Faktori i përbashkët në historinë e akuzave të kanibaleve është kombinimi i mohimit në vetvete dhe atribuimi i tij ndaj atyre që dëshirojmë të shpifin, të pushtojnë dhe të civilizojnë. Por, siç e citon Lindenbaum Claude Raëson, në këto kohë egalitarë jemi në mohim të dyfishtë, mohimi për veten është shtrirë në mohim në emër të atyre që dëshirojmë të rehabilitojmë dhe pranojmë si të barabartë.
Ne jemi të gjithë kanibalët?
Megjithatë, studimet molekulare të kohëve të fundit kanë sugjeruar se të gjithë ne ishim kanibalë në një kohë. Prirja gjenetike që e bën një person rezistent ndaj sëmundjeve të prionit (të njohur edhe si encefalopati spongiforme transmissibile ose TSE si sëmundja Creutzfeldt-Jakob, kuru dhe scrapie) – një prirje që shumica e njerëzve kanë – mund të ketë rezultuar nga konsumimi antik i njeriut trurin e njeriut.
Kjo, nga ana tjetër, e bën të mundur që kanibalizmi dikur ishte një praktikë shumë e përhapur njerëzore. Identifikimi më i fundit i kanibalizmit bazohet kryesisht në njohjen e shenjave të therjes së kockave të njeriut, llojeve të njëjta të thyerjeve të gjatë të eshtrave për nxjerrjen e palcës, prerje dhe shenja të prerjes që rezultojnë nga rrjepja e lëkurës, ndarja e mishit nga kocka, shfarosja, dhe shenjat e lënë nga përtypjet – ajo që shihet tek kafshët e përgatitura për ushqim. Dëshmia e gatimit dhe prania e kockave njerëzore në jashtëqitjet fosile, janë përdorur gjithashtu për të mbështetur një hipotezë kanibalizmi.
Kanibalizëm përmes Historisë Njerëzore
Dëshmia më e hershme për kanibalizmin njerëzor deri më tani është zbuluar në vendin më të ulët paleolitik të Gran Dolinës (Spanjë), ku rreth 780,000 vjet më parë, gjashtë individë të Homo antecessor ishin therur. Vende të tjera të rëndësishme përfshijnë faqet e Mesdheut Paleolitik të Moula-Guercy France (100,000 vjet më parë), Klasies River Caves (80,000 vjet më parë në Afrikën e Jugut) dhe El Sidron (Spanjë 49,000 vjet më parë).
Trupat njerëzore të prerë dhe të dëmtuar janë gjetura në disa vende të Paleolitit të Madh Magdalenian (15,000-12,000 BP), veçanërisht në luginën e Dordogne të Francës dhe Luginën e Rinit të Gjermanisë, duke përfshirë shpellën e Goughit, të cilët mbajnë dëshmi se kufomat njerëzore ishin rrjepur për kanibalizëm ushqyese, por trajtimi i kafkës për të bërë kupat e pijeve, gjithashtu përshkruajnë kanibalizmin e mundshëm ritual.
Krizë Sociale në fund të Neolitit
Gjatë kohës së Neolitit të vonë në Gjermani dhe Austri (5300-4950 pes), në disa vende të tilla si Herxheim, të gjitha fshatrat ishin therur dhe ngrënë dhe mbetjet e tyre u hodhën në kanale.
Boulestin dhe kolegët supozojnë se ka ndodhur një krizë, një shembull i dhunës kolektive që gjendet në disa vende në fund të kulturës së Qeramikës Lineare.
Ngjarjet më të fundit të studiuara nga dijetarët përfshijnë në dëshmimin e Anasazis, Cowboy Wash (Shtetet e Bashkuara, ca 1100 AD), Astekët e shekullit të 15 AD, Meksikë, Jamestown, epokën koloniale, Virxhinia, Alferd Packer, Donner (në SHBA-të e shekullit 19) dhe Fronti i Papua, Guinesë së Re (i cili ndaloi kanibalizmin si një ritual i vdekjes në vitin 1959).
Nga K. Kris Hirst
Përgatiti: Albërt Vataj
