Në historinë moderne, rrallëherë shfaqet një figurë aq kontradiktore sa Ezra Pound, mjeshtër i fjalës dhe i formës poetike, por edhe një shpirt i errësuar nga ideologjitë e kohës. Më 18 prill 1958, një kapitull i stuhishëm i jetës së tij mori fund, kur Gjykata Federale hodhi poshtë aktakuzën për tradhti dhe urdhëroi lirimin e tij nga spitali psikiatrik, ku kishte kaluar 13 vjet në izolim. Ishte një vendim që ndau botën kulturore, për disa, kthimi i një poeti të madh në liri; për të tjerët, një akt faljeje për një zë që kishte mbështetur fashizmin dhe antisemitizmin në një nga periudhat më të errëta të shekullit XX.
Ezra Pound-i është dhe mbetet një figurë që sfidon thjeshtësinë e gjykimeve, një poet që ndryshoi drejtimin e letërsisë angleze dhe amerikane, por që njëkohësisht e përdori zërin e tij për të mbrojtur ide të rrezikshme. Fati i tij është një nyje ku ndërthuren arti, ideologjia dhe çmenduria. Dhe si të gjithë nyjet e mëdha të historisë, ajo nuk mund të zgjidhet lehtë, vetëm të rishkruhet dhe të kujtohet me maturi.
Në këtë ditë të vitit 1958, gjykatësi i Gjykatës Federale të Qarkut të SHBA, Bolitha Laws hodhi poshtë një aktakuzë për tradhti që ishte ngritur gjatë Luftës së Dytë Botërore kundër Ezra Pound, një nga poetët më të nderuar të shekullit të 20 -të. Laws urdhëroi lirimin e tij të menjëhershëm nga Spitali St. Elizabeths për të çmendurit kriminalisht në Uashington, DC, ku Pound kishte kaluar gati 13 vitet e fundit.
Departamenti Amerikan i Drejtësisë nuk e kundërshtoi mocionin, duke lejuar Pound të lundronte menjëherë për në Itali, ku kishte jetuar gjatë luftës dhe ku vdiq më 1972.
Në vitin 1943, Prokurori i Përgjithshëm i SHBA, Francis Biddle kishte paditur Pound në mungesë për tradhti, krimi i vetëm i përcaktuar në Kushtetutën e SHBA. Ai iu përgjigj akuzës duke i shkruar një letër Biddle, të cilën biografi i tij e përshkroi si “të gjatë, të arsyetuar dhe të matur”, duke mbrojtur të drejtën e tij për fjalë të lirë.
Ligjet kishin kryesuar gjithashtu në gjyqin e tradhtisë së Pound në 1946. Juria diskutoi për tre minuta përpara se të gjente Pound të “mendjes së pashëndetshme”. Gjatë gjyqit, Archibald MacLeish, bibliotekari i Kongresit, tha: “Është shumë e qartë se Ezra plak i varfër është mjaft i butë.”
Në vitin 1949, Pound u nderua me çmimin prestigjioz 10,000 dollarë Bollingen për Poezinë, duke shkaktuar një polemikë të madhe. Kongresi urdhëroi sponsorin e çmimit, Bibliotekën e Kongresit, të mos jepte më çmime.
Gjatë luftës, Pound kishte regjistruar më shumë se 100 transmetime me valë të shkurtra nga Roma, duke kritikuar Presidentin Franklin D. Roosevelt, familjen e Roosevelt dhe hebrenjtë. Transmetimet u transkriptuan nga një stacion dëgjimi i Shërbimit të Jashtëm të Monitorimit të Transmetimeve të SHBA-së.
Dy javë pasi Gjermania naziste iu dorëzua aleatëve, Pound u transferua në Qendrën e Trajnimit Disiplinor të Ushtrisë Amerikane në veri të Pizës, Itali, ku u vendos në një nga “qelitë e vdekjes” të kampit 6 me 6 këmbë. Kafazi prej çeliku ku u kyç poeti monitorohej ditë e natë. Çmenduri nuk përfundon me kaq, inxhinierët e përforcuan kafazin e tij me çelik më të rëndë, nga frika se fashistët do të përpiqeshin ta shpërthenin.
Pound kaloi tre javë në izolim, duke fjetur në beton, i’u mohua ushtrimi dhe komunikimi, përveç bisedave me një kapelan. Pas 2 javësh e gjysmë, ai filloi të shpërbëhej nën tendosje. Megjithëse përvoja besohet se i ka prishur seriozisht shëndetin mendor. Ai megjithatë prodhoi një nga veprat e tij më të paharrueshme, “Pisan Cantos”, ndërsa ishte i burgosur atje. Ernest Hemingway shkroi: “Shkrimi më i mirë i Pound – dhe është në Cantos – do të zgjasë për aq kohë sa të ketë letërsi.”
Përgatiti: Albert Vataj
