Një nga thëniet më të njohura në filozofi. Por çfarë do të thotë? Bertrand Russell shpjegon:
“Unë mendoj, prandaj jam” thotë më shumë sesa është rreptësisht e sigurt. Dekarti imagjinonte një demon mashtrues dhe të fuqishëm, i cili i paraqiste ndjenjat e tij gjëra joreale në një fantazmagori të përhershme; mund të ishte shumë e pamundur që një demon i tillë të ekzistonte, por prapëseprapë ishte e mundur, dhe për këtë arsye dyshimi në lidhje me gjërat e perceptuara nga shqisat ishte i mundur. Por dyshimi për ekzistencën e tij nuk ishte i mundur, sepse nëse ai nuk ekzistonte, asnjë demon nuk mund ta mashtronte. Nëse ai dyshonte, ai duhet të ekzistojë; nëse ai ka pasur ndonjë përvojë, ai duhet të ekzistojë. Kështu ekzistenca e tij ishte një siguri absolute për të. Duhet pak kujdes në përdorimin e argumentit të Dekartit. Mund të duket sikur jemi mjaft të sigurt se jemi i njëjti person sot si dje, dhe kjo pa dyshim është e vërtetë në një farë kuptimi. Por Vetja e vërtetë është aq e vështirë për t’u arritur sa tavolina reale dhe nuk duket se ka atë siguri absolute, bindëse që i përket përvojave të veçanta.
Dekarti shpiku një metodë që mund të përdoret ende me fitim – metodën e dyshimit sistematik. Ai vendosi se nuk do të besonte asgjë që nuk e shihte qartë si të vërtetë. Çfarëdo që ai mund të vinte veten në dyshim, ai do të dyshonte, derisa të shihte arsyen për të mos e dyshuar. Duke zbatuar këtë metodë, ai gradualisht u bind se e vetmja ekzistencë për të cilën ai mund të ishte mjaft i sigurt ishte e tija. “Unë mendoj, prandaj jam,” tha ai (Cogito, ergo sum); dhe mbi bazën e kësaj sigurie ai filloi të punojë për të ndërtuar përsëri botën e dijes që dyshimi i tij e kishte shkatërruar.
Duke shpikur metodën e dyshimit dhe duke treguar se gjërat subjektive janë më të sigurtat, Dekarti i bëri një shërbim të madh filozofisë dhe një shërbim që e bën atë ende të dobishëm për të gjithë studentët e kësaj lënde.
– Bertrand Russell, Problemet e Filozofisë (1912), Ch. II: Ekzistenca e materies, f. 27-8
René Descartes (31 mars 1596 – 11 shkurt 1650) ishte një filozof, matematikan dhe shkrimtar francez që kaloi pjesën më të madhe të jetës së tij në Republikën Hollandeze. Dekarti shpesh është quajtur babai i filozofisë moderne perëndimore, mendimtari, qasjet e të cilit kanë ndryshuar thellësisht rrjedhën e filozofisë perëndimore dhe kanë vendosur bazat për modernitetin. Në veçanti, Meditimet e tij mbi Filozofinë e Parë vazhdon të jetë një tekst standard në shumicën e departamenteve të filozofisë universitare. Dekarti e konsideronte veten një katolik të devotshëm dhe një nga qëllimet e Meditimeve ishte mbrojtja e besimit katolik. Përpjekja e tij për të mbështetur besimet teologjike mbi arsyen hasi në kundërshtime të forta në kohën e tij. Blaise Pascal, i famshëm për Bastimin e Paskalit, i konsideroi pikëpamjet e Dekartit si një racionalist dhe mekanist dhe e akuzoi atë për deizëm:
“Unë nuk mund ta fal Dekartin; në të gjithë filozofinë e tij, Dekarti bëri çmos për t’u larguar nga Zoti. Por Dekarti nuk mundi të shmangte shtyrjen e Zotit për të vënë botën në lëvizje me një goditje të gishtave të tij zot; pas kësaj, ai nuk kishte më nevojë për Zoti.”
Ndërsa një bashkëkohës i fuqishëm, Martin Schoock, e akuzoi atë për besime ateiste, megjithëse Dekarti kishte dhënë një kritikë të qartë të ateizmit në Meditimet e tij. Kisha Katolike i ndaloi librat e tij në vitin 1663. Në një libër të vitit 2009, filozofi gjerman Theodor Ebert argumenton se Dekarti u helmua nga një misionar katolik, i cili kundërshtoi pikëpamjet e tij fetare. Kafka e Dekartit është ekspozuar në Musée de l’Homme në Paris.
Përgatiti: Albert Vataj
