Nga Albert Vataj
Historia e Catherine Hogarth, bashkëshortes së Charles Dickens-it, është një dëshmi e heshtur e sakrificës, durimit dhe padrejtësisë që shpesh shoqëroi gratë e epokës viktoriane. Ajo i dhuroi dhjetë fëmijë shkrimtarit të madh, tre prej të cilëve i përcolli në varr me duart e saj. Ajo e ndoqi burrin përtej oqeanit, i qëndroi pranë mes famës, krizave dhe barrës së një shtëpie që nuk njihte qetësi. Dhe megjithatë, ajo u la mënjanë, u fajësua dhe u harrua.
Dickens-i, i nderuar si gjeniu i madh i letërsisë viktoriane, nuk ngurroi ta përshkruante gruan e tij si “të shëndoshë, dembele, xheloze dhe të mërzitshme.” Ai arriti deri aty sa ta ekspozonte dhimbjen private përpara publikut, duke botuar një letër në të cilën e paraqiste veten si viktimë. Bota e mëshiroi atë; pak kush e mëshiroi Catherine. Ironia është therëse, shkrimtari që u jepte zë të shtypurve dhe të varfërve, nuk gjeti dot mëshirë për nënën e fëmijëve të tij.
Por kush nuk do të ishte lodhur pas dhjetë shtatzënive? Kush nuk do të thyehej nga pikëllimi i humbjes së fëmijëve? Catherine nuk ishte as e dobët, as e kotë. Ajo ishte një grua e fortë, që duroi. Martesa e saj nuk u shkatërrua për faj të saj, por sepse Dickens u dashurua me një aktore shumë më të re, Ellen Ternan. Në një kohë kur divorci ishte i pamundur, Catherine u bë kurbani. Një mur fizik dhe shpirtëror u ngrit në shtëpinë e tyre, për ta ndarë nga burri dhe fëmijët e saj.
Dhe pastaj erdhi çasti i fundit i dinjitetit: një ditë ajo vuri kapelën, doli nga dera dhe nuk u kthye më. Me atë hap, ajo humbi gjithçka, fëmijët, shtëpinë, vendin e saj në shoqëri. Dhe megjithatë, ajo ruajti dinjitetin e vet.
Dëshira e saj e fundit ishte e thjeshtë, njerëzore: që letrat e dashurisë që Dickens i kishte shkruar dikur të botoheshin, për të dëshmuar se kishte qenë e dashur. Por edhe kjo iu mohua. Historia zyrtare e madhështisë së Dickens-it nuk kishte vend për kujtimin e saj.
Megjithatë, koha i jep zë të heshturve. Sot, Catherine nuk shihet më si një barrë, por si një dëshmitare e heshtur e një epoke që e ndëshkonte gruan dhe e idealizonte burrin. Ajo ishte një e mbijetuar, një figurë që na kujton se pas çdo gjenialiteti mashkullor mund të fshihet një dramë femërore e pashkruar.
Në fund, Catherine Hogarth nuk është thjesht “gruaja e Dickens-it.” Ajo është një kujtesë e gjallë se dashuria dhe dhimbja, sakrifica dhe padrejtësia, mbeten të gdhendura jo vetëm në faqet e librave, por edhe në jetët e atyre që historia deshi t’i heshtte.
