Albert Vataj
Një ritual i lashtë vetë-mjekimi, ku shpendët përdorin acidin formik të milingonave për t’u mbrojtur nga parazitët dhe sëmundjet – një shembull i urtësisë së natyrës.
Natyra është një farmaci e hapur, por recetat e saj nuk shkruhen mbi letër. Ato ruhen në instinkte, trashëgohen në sjellje dhe përpunohen nga përvoja e mijëvjeçarëve. Një prej këtyre recetave të lashta, e panjohur për shumicën prej nesh, është “milingoni”, sjellja e çuditshme dhe e mrekullueshme e zogjve që, kur janë të sëmurë ose të shqetësuar nga parazitët, kërkojnë ndihmë te milingonat.
Pamja është e thjeshtë, por mbart një poetikë të vetën: një zog, shpesh sorrë, por jo vetëm, zbret pranë një kolonie milingonash, hap krahët si një shenjë dorëzimi të qetë, shtrihet ose përkulet lehtë, dhe qëndron i palëvizshëm, sikur të ishte në një lutje të heshtur. Milingonat, si një ushtri e vogël mjekësh pa diploma, fillojnë të ngjiten mbi trupin e tij, të enden midis pendëve e ta prekin lëkurën me hapa të shpejtë. Në këtë takim mes insektit dhe shpendit ndodh “magjia” e thjeshtë e natyrës: milingonat lëshojnë acid formik, një eliksir kimik me veti të fuqishme antibakteriale, antifungale dhe antiparazitare.
Për zogun, kjo është një banjë shëruese, një ritual pastrimi që nuk kërkon as farmaci, as veteriner. Është një terapi e natyrës, e shpikur para se mjekësia njerëzore të dinte të emërtonte bakteret. Një takim që nuk ka nevojë për fjalë, por ku secili palë kryen rolin e vet të koduar në gjakun dhe kujtesën e tij gjenetike.
Shkencëtarët e quajnë këtë sjellje anting, dhe kanë dokumentuar se mbi 200 specie zogjsh e praktikojnë, shpesh pa mësuar nga të tjerët – si një urtësi e trashëguar që nuk shpjegohet, por thjesht dihet. Disa zogj marrin milingona me sqep dhe i fërkojnë mbi pendët e tyre (milingon aktiv), të tjerë thjesht ulen mbi tufat e tyre dhe i lejojnë të kryejnë punën e tyre të natyrshme (milingon pasiv).
Në njëfarë mënyre, kjo sjellje na ngjan me traditat tona të lashta: siç fshatari që kur ndien ethe pi çaj me barishte të mbledhura në mal, ashtu edhe zogu shkon te burimi i shërimit që i ka ofruar Zoti. Në këtë ritual të heshtur, ai nuk shfaq dobësi, por zgjuarsi. Nuk është dorëzim, por një strategji për të vazhduar jetën.
Milingoni nuk është thjesht një taktikë mbijetese; është një shfaqje e heshtur e lidhjes së thellë mes gjallesave dhe tokës që i mban gjallë. Është një kujtesë se shëndeti nuk është gjithmonë rezultat i barnave të kushtueshme, i shisheve sterile dhe laboratorëve të shndritshëm. Natyra, me thjeshtësinë e saj të përsosur, shpik “terapitë” e veta, të provuara jo nga eksperimente tre-mujore, por nga prova të pandërprera që kanë zgjatur miliona vite.
Kur një zog shtrihet mes milingonave, ai ndoshta na jep një mësim që ne shpesh e harrojmë: ndonjëherë, shërimi është çështje e kthimit në burim, e bashkëpunimit me natyrën, jo e luftës kundër saj. Ne e quajmë këtë vetë-mjekim; ata e quajnë jetë.
