Ishte viti 1851, Louis-Napoléon Bonaparte sapo kishte organizuar një grusht shteti, i cili përfundoi në shpërbërjen e Asamblesë Kombëtare Franceze dhe rithemeloi Perandorinë Franceze. Viktor Hygo, një njeri i dashur i popullit dhe kritik i vendosur i Napoleonit III, u bashkua me të tjerët për të nisur një rebelim, por shpejt kuptoi se jeta e tij ishte në rrezik dhe se duhej të ikte nga vendi sa më shpejt aq më mirë.
Zhulieta Drouet, në atë moment e dashura e Hugos për gati njëzet vjet, rrezikoi jetën e saj për të organizuar arratisjen e tij të rrezikshme. Ndërsa përleshjet e dhunshme shpërthyen në rrugët e Parisit dhe në qytetet e tjera anembanë Francës, Zhulieta siguroi dokumente të rreme identiteti dhe krijoi një sërë shtëpish të sigurta, ku Hygo mund të mbetej i fshehur ndërsa priste të kalonte në Belgjikë. Duke përdorur një pasaportë false, Hygo mbërriti në Bruksel më 12 dhjetor. Zhulieta iu bashkua atij dy ditë më vonë. Ajo kishte sjellë një bagazh, duke mbajtur të gjitha veprat e kaluara të Hugos dhe disa të tjera që do të vinin. Midis këtyre të fundit ishin dy të tretat e Les Misérables “Të mjerët”, ende të paplotësuara.
Hugo shkroi letrën e jashtëzakonshme të dashurisë, jo shumë kohë pasi çifti ishte vendosur në Bruksel. Zhulieta mbante një apartament të veçantë dhe ndërsa gatuante për Hugo, pastronte dhe rregullonte rrobat e tij dhe kryente detyra të panumërta si sekretare. Ajo nuk e vizitoi kurrë rezidencën e tij. Ishte shërbëtorja e Zhulietës, ajo që kryente punët e nevojshme çdo ditë midis dy adresave. Hugo, nga ana tjetër, shpesh vizitonte dhe ndonjëherë punonte nga apartamenti i Zhulietës. Më 31 dhjetor 1851, ai shkroi fjalët e pasionuara ndërsa Zhulieta s’kishte ardhur dhe ai priste me ankth kthimin e saj.
“Për Zhulietën, 31 dhjetor 1851
Engjëlli im shumë i dashur, ja ku jemi në fund të vitit, vit dhimbjeje, vit konflikti, vit vështirësie. Viti që fillon do të jetë një vit shprese gëzimi dhe dashurie. Mos dyshoni, sepse zemra ime më thotë se është kështu. Unë jam i dëbuar, i internuar, i ndarë nga të dashurit e mi, i varfër, i përhumbur, i zemëruar dhe megjithatë, kur kthehem drejt teje, më duket sikur shoh Zotin e mirë që më buzëqesh.
Ju keni qenë e admirueshme Zhulieta ime gjatë këtyre ditëve të errëta dhe të vështira. Po të kisha pasur nevojë për guxim, do të ma kishe dhënë, por unë kisha nevojë për dashuri dhe bekim, dhe ti mi solle! Kur, në strehët e mia gjithmonë të rrezikshme, pas një nate pritjeje, në mëngjes dëgjoja çelësin e derës sime që dridhej në dorën tënde, harroja gjithçka, nuk ndjehesha më në rrezik dhe as nga hijet që më rrethonin, ishte drita që hynte me ty!
Oh, le të mos harrojmë kurrë ato orë të tmerrshme dhe megjithatë kaq të ëmbla, kur ishe pranë meje gjatë periudhave të luftës! Le të kujtojmë për gjithë jetën tonë atë dhomë të vogël të errët, ato sixhade të vjetra, ato dy kolltukë krah për krah, ato ushqime në tryezën e zjarrit me pulë të ftohtë që do të sillje, ato biseda kaq të buta, përkëdheljet e tua, shqetësimet e tua, përkushtimi juaj!
Do të habiteshit nga qetësia ime. A e dini se nga erdhi kjo qetësi? Ishte nga ju. E shihni, Zoti nuk godet kurrë plotësisht, na hodhi këtu, por bashkë. Qoftë i bekuar!
Në ato vite që kaluan kaq shpejt, mjerisht, shpirti yt shpërndau një pasuri butësie, përkushtimi, besnikërie, virtyti, e megjithatë ai shpirt i bukur është më i pasur se kurrë. Sytë e tu më dhanë shumë buzëqeshje, buzët e tua shumë puthje, e megjithatë fytyra jote e ëmbël është më e re se kurrë. Ju keni dhënë gjithçka dhe keni mbajtur gjithçka. Unë kisha gjithçka dhe ju keni gjithçka. Vetëm yjet në qiell mund të hedhin rrezet e tyre pa pushim pa e zvogëluar dritën e tyre.
Viti që mbaroi ishte i trishtuar. Gjysma e zemrës sime ka vdekur.
Oh!
Sa e ëmbël ishe për mua në ato orë tmerri! Sa ju shpërblen dhe ju bekon Zoti!
Dashuria jote, o engjëlli im, i ngjan virtytit. Mezi pres të të shoh këtë mbrëmje. Dikush do të thoshte se rrahjet e zemrës sime përshpejtojnë ritmin e lavjerrësit, për të arritur atje më shpejt. Kur nuk jam gjë tjetër veçse një zhur i ngrirë, kur sytë e mi të lodhur nuk e shohin më ditën, thuaji vetes, nëse në zemrën tënde është skalitur kujtesa ime.”
Zhulieta ishte e dashura e Hygos për 50 vjet. Gjatë asaj kohe, Hygo ishte i martuar dhe kishte një familje. Ai ishte feminist i pangopur, i cili pati një seri të panumërt rrahjesh të shkurtra dhe afatgjata zemre me gra të tjera, deri në pleqëri. Disa historianë e kanë përshkruar Zhulietën si të burgosurin e tij. Sigurisht, marrëdhënia e tyre ishte e mbushur me grindje xhelozie, kërcënime për këputje dhe pajtime të gëzueshme.
Përveçse ishte e dashura e Hygos, Zhulieta e përkushtuar i kaloi ditët e saj duke kopjuar dhe korrigjuar dramat dhe poezitë e Hygos, duke prerë artikuj lajmesh dhe duke mbledhur kërkime për punën e tij, duke rritur moralin e autorit të shquar dhe duke e këshilluar për marrëdhëniet e tij me botuesit, agjentët, aktorët, por edhe me gruan dhe fëmijët e tij. Gjatë gjithë dekadave, Zhulieta kompozoi shënime dhe letra të shumta të saj. Në fakt, ajo i shkruante Hygos pothuajse çdo ditë. Kur ajo vdiq, la pas më shumë se 20,000 dokumente, të shkruara me dorë me dorë.
Përgatiti: Albert Vataj
