Nga Albert Vataj
Besimi, mrekullia që ka udhëprirë njeriu në rrugën e gjatë të emancipimit, përsosmërisë së tij dhe ndërlidhjen shpirtërore me botët, rimishërimin, mëkimin e dritës dhe dijes dhe shpëtimin. Bodhisattva e Budizmit Mahāyāna është një dëshmues kohëgjatë dhe ndriçues në përjetësi i jetës që fillon dhe pasohet përmes karmës, për të vazhduar në përmbushjen e një obligimi të lartë atë të arritjes së përsosmërisë. Telbësisht sipas kësaj doktrine, njeriu është krijuar që nëpërmjet jetës të arrijë të vërtetën, ndriçimin, të përkryerën. Nuk ka përfundim për të pa e çuar deri në altarin e dritës së hyjnishme, shpirtin e tij.
Bodhisattva, “E Vërteta e Zgjuar” ose “Qenia Ndriçuese”. Ajo i referohet figurave të ngjashme me shpëtimtarin që gjenden në Budizmin Mahāyāna, si dhe besimet dhe praktikat e dallueshme Mahajana që kultivojnë cilësi të tilla si shpëtimtari. Shifrat Bodhisattva janë të famshme për mishërimin e dhembshurisë dhe cilësitë e tjera fisnike. Ata marrin “Betimin e Bodhisattva” për të braktisur ndriçimin e tyre individual në mënyrë që të ndihmojnë në zgjimin (bodhi) të të gjitha qenieve.
Bodhisattvas janë të dallueshme nga arhat në tre mënyra:
1) motivimi i tyre kërkon të ndihmojë të gjitha qeniet dhe jo vetveten,
2) qëllimi i tyre është iluminim i plotë për të gjithë në vend që të shuajnë thjesht vuajtjen e dikujt,
3) ata shohin sunyata (zbrazëtinë) si e vërteta më e thellë. Si rezultat, shtegu bodhisattva shpesh paraqitet si praktika dalluese e Budizmit të Mahāyāna që e dallojnë atë nga tradita Theravadan. Kjo doktrinë ofron një model të një forme të angazhuar të Budizmit, i cili nuk ik nga vuajtjet e botës, por në mënyrë aktive kërkon ta përfundojë atë për të gjitha qeniet.
Dijetarët janë akoma të pasigurt kur ose si u shfaqën bodhisattvas si një forcë kaq e rëndësishme brenda Budizmit të Mahāyāna. Koncepti i bodhisattvas qiellore dhe praktikat që përbëjnë mjetin bodhisattva (bodhisattva-yāna) u krijuan nga shekulli i dytë i erës sonë, siç dëshmohet në rëndësinë e tyre në sutrat e atëhershme Mahāyāna.
Arketipi i bodhisattva doli nga tregimet e jetës së kaluar (jataka) të Budës, të cilat tregojnë për jetën e tij para se të ndriçohej plotësisht. Mitchell tregon historinë e asaj që ishte mbase momenti më kritik i jetës së kaluar të Budës:
Në tekstet e Pali, ekziston një histori për një person të quajtur Sumedha, i cili jetoi eons më parë dhe gjatë jetës së tij u takua me një Budë të quajtur Diipamkara. Sumedha vendosi të mos bëhej dishepull i Diipamkara dhe të përpiqej të ishte një arhat. Përkundrazi, ai vendosi të ndiqte atë që quhet Rruga e Bodhisattva në mënyrë që të bëhej Buda … Sumedha ishte e suksesshme dhe përfundimisht u bë Gautama Buda.
Shumica e këtyre tregimeve jataka iu atribuan Budës pas vdekjes, dhe duket se kanë origjinën e tyre më shumë në traditën popullore sesa në atë të burimeve kanonike. Po kështu, studiuesit perëndimorë besojnë se shumë bodhisattvas qiellorë mund të kenë rrënjët e tyre në lëvizjet fetare lokale që adhuronin një qenie të veçantë hyjnore. Në një praktikë tipike për Budizmin Mahāyāna, këto figura u përfshinë në panteonin si bodhisattvas.
Tripitaka, e cila Theravada, Budistët besojnë se regjistron fjalët e historike Budës, dokumenton insistimin e tij që të mos bëhen imazhe ose statuja të tij, dhe se ndjekësit përkundrazi përqendrohen në çlirimin e tyre. Studiuesit perëndimorë besojnë se përkundër kësaj kërkese, ai përfundoi vendosjen e forcave në lëvizje që do të shndërroheshin në devotshmëri Budiste (nga të cilat lind nocioni i bodhisattvas qiellor) kur ai ra dakord që eshtrat e tij të krijuara të mishërohen si kujtesë e pandërprerës së të gjitha gjërave, edhe Buda. Këto objekte, të mbajtura brenda stupave (religuaries), përfundimisht u bënë vende pelegrinazhi për Budistët, të cilat nga ana tjetër çuan në shfaqjen e devocionit në Budizëm. Ky ndryshim u përqafua nga shkolla Mahāyāna, e cila ftoi pjesëmarrjen masive të laikëve më shumë sesa Theravadins.
Tekstet Pali flasin gjithashtu për një Budë të ardhshëm, Maitreya, i cili aktualisht është një trajnim bodhisattva për një kohë të ardhshme, kur bota ka nevojë për një transmetim të freskët të dharma (mësimet budiste). Pra, ndërsa Theravadins njohin ekzistencën e bodhisattva-yāna, ata nuk e shohin atë si një rrugë të përshtatshme për shumicën e njerëzve, të cilët do të ishin më të përshtatshëm për ndjekjen e nirvanës.
Budistët Mahāyāna besojnë se bodhisattvas qiellorë janë qenie të përparuara që nuk janë më të detyruar nga vuajtjet e lindjes dhe vdekjes, por ende nuk janë Buddhas të shkolluar plotësisht. Më të njohurit konsiderohen të jenë mahasattva (e vërteta e madhe) bodhisattvas si Avalokiteshvara (Tib. Chenrizig, Kineze Quan Yin, Jap. Kannon), Tara, dhe Vajrasattva. Këto qenie mund të luten për nevoja të veçanta, të tilla si mbrojtja (Tara), dhe shpesh portretizohen si frekuentuesit e Buddhas.
Devocioni i drejtuar përnga bodhisattvas mbetet forma më e zakonshmja e praktikës në traditën Mahāyāna, dhe është e zakonshme që laikët të ofrojnë temjan, ushqim dhe lutje për këto figura. Budistët besojnë se bodhisattvas janë në gjendje të ndihmojnë qeniet e zakonshme duke transferuar karma e tyre të mirë tek ata. Ky akt krijon një lak reagimesh, sepse dhënia vetëmohuese e meritave të veta krijon më shumë merita, në mënyrë që ata të jenë në gjendje të ofrojnë vazhdimisht ndihmën e tyre. Ndërsa adhurimi i bodhisattvas mund të duket i çuditshëm për disa perëndimorë që e shohin Budizmin si fe të arsyes së pastër, pa asnjë tipar “fetar”, ai është jashtëzakonisht i zakonshëm dhe inkurajohet nga komuniteti monastik si një mënyrë që laikët të gjenerojnë karma të mirë, dhe për të sjellë në mendje cilësitë e përfaqësuara nga bodhisattvas. Për shembull, duke u lutur për Avalokiteshvara,
Kjo karakteristikë e fundit është veçanërisht e rëndësishme në praktikat medituese të tantrës budiste, ku bodhisattva janë vizualizuar në mënyrë që të sjellin cilësitë e tyre në mendjet e praktikuesve. Poëers vë në dukje, “Bodhisattva nuk janë duke krijuar një sistem të deluzional për të fshehur nga aspektet rrepta të realitetit. Përkundrazi, ata janë për të transformuar realitetin, duke e bërë atë në përputhje me një prototip ideal” Bodhisattva qiellore janë kredituar edhe me fillimin linja të ndryshme tantrike, duke u shfaqur ndërmjetësuesve të avancuar në formën e tyre sambhogakaya (“trupi i kënaqësisë”) dhe duke i iniciuar ato në praktika të reja (siç është në shkollën Kagyü të Budizmit të Tibetit).
Budistët Mahāyāna gjithashtu besojnë se këto qenie mund të krijojnë organe të shumta emanizimi, të cilat mund të marrin çdo formë që ata zgjedhin. Shenjtorët e famshëm shpesh thuhet se kanë qenë ardhje. Shembulli më i njohur i kësaj është Dalai Lama, i cili është njëkohësisht rimishërimi i Dalai Lama-it të parë, Gendun Drup (1391-1474 er ) dhe një nirmanakaya e Avalokiteshvara.
Rruga bodhisattva, e përmendur shpesh nga praktikuesit Vajrayāna, si “rruga graduale e përsosmave dhe fazave”) ofron Budistët Mahāyāna një udhëzues sistematik për zhvillimin e tyre përmes përdorimit të betimeve speciale, gjenerimit të gjashtë paramita (përsosmave) dhe një hartë të zhvillimit personal përmes dhjetë bhumi (fazave), për të gjitha thuhet se arrin kulmin në Buddhahood të plotë . Kjo rrugë është përshkruar në detaje në letërsinë Mahāyāna nga autorë të tillë si Nagarjuna (Garland i çmuar), Chandrakirti (“Hyrja në rrugën e mesme”), Asanga (“Fazat e një Bodhisattva”), Shantideva (Rruga e bodhisattva) , dhe Gampopa (Ornamenti Xhevahir i erationlirimit).
