Cili ishte ilaçi më i përdorur dhe më i famshëm në të kaluarën e largët dhe si u përjashtua pas 18 shekujsh lavdi?

Ilaçi më i famshëm i të gjitha kohërave është triaca (ose terìaca). Thuhet se ky ilaç është shpikur nga Mithridates IV, mbreti i Pontusit (shek. I p.e.s), i cili nga frika se mos helmohej nga kundërshtarët e tij, porosit mjekun personal për një antidot shumë të fuqishëm, të aftë të mposhtte çdo helm.
Por krijimin e një preparati të tillë duhej guxim dhe përgjegjësi të lartë. ishte në lojë jeta e njeriut më të pushtetshëm. Triaca, ilaçi origjinal përmbëhej nga ekstrakte i mbi 50 bimëve (ndër të cilat; trumzë, lëng akacie, kopër, anise dhe kanellë) dhe një hardhucë pa këmbë, të përzier me mjaltë, për ta bërë më të lehtë ilaçin gjatë gëlltitjes.
Në shekullin e parë pas Krishtit, perandori romak Nero, në kontrollin e të njëjtes frikë, se mos binte viktimë e një komploti përmes helmimit, kërkoi përmirësimin e këtij ilaçi të famshëm tashmë, nga mjeku Andromaco, i cili shtoi 10 përbërës të tjerë në recetë, duke përfshirë opium dhe mish gjarpri.
Formula e re (“terìaca magna”) u vlerësua nga Galeni, njeriu më me ndikim në historinë e mjekësisë, i cili e rriti dhe zgjati suksesin e saj: triaca u përshkrua vazhdimisht nga mjekët për 18 shekuj, për të kuruar çdo kërcënim të shëndetit.
Fama e këtij medikamenti do të përballej me një periudhë të vështirë katër shekuj më pas, saktësisht gjatë murtajës së madhe të Venecias dhe në fund të shekullit të tetëmbëdhjetë, kur mjeku londinez, William Heberden publikoi një artikull që tallej me antidotin (“thjesht ju bën të djersiteni pak”), shkruante ai, duke çuar në anulimin përdorimin e këtij ilaçi nga farmakopoja zyrtare.
Sot e dimë, përbërësi i vetëm efektiv ishte opiumi (morfina), i cili heq dhimbjen, qetëson kollën dhe zvogëlon ankthin (por nuk lufton asnjë helmim).Gjithashtu, përbërësi më i famshëm i këtij preparati, mishi i gjarprit, nuk ka asnjë efekt terapeutik.
Çfarë ndodhi me këtë ilaç kaq të famshëm dhe pse ai u përjashtua nga lista e medikamenteve? Ai pati një nam të madh, të cilin koha ia shpërbëri duke lënë pas shumë pikëpyetje dhe dilema.

Focus
Përgatiti: Albert Vataj