Sot 30 vite më parë, më 14 janar 1990, qyteti im, s’deshi të ishte i pari, por mbeti filluesi i numërimit mbrapsht i orës së fatkobit të kuq. As ata nuk do të besonin se e drejta për drejtësi do të zgjonte në zemrat e tyre atë që shpirtrat kishin gatuar me zjarrin e një zemërate që ziente ndërkohjeve.
Koha u dha të drejtë atyre që ndalën kohën e një regjimi që përpëlitej në grahmat e fundit. Vitet numëruan dhe së bashku me ta rrëzimet, dhe nuk u dhanë, qëndresa e tyre ishte më e thellë se zhgënjimi që pillte nga e keqja.
U ringritën për të provuar sërish, u ndeshën dhe beteja që u mbeti të bënin nuk ishte thjeshtë lufta e tyre ishte sfida e një gjenerate, ishte ndërtimi i një shprese mbi rrënoja, dhe… asgjë nuk do të shkonte në udhën e përpjekjeve. Ndalime e pengime të tjera i zunë pritë atij vërshimi dhe… askush nuk mbeti pa fituar, e të gjithë dolën të humbur, për tu bërë garant i një sistemi antivlerë, i një regjimi shtypës dhe denigrues, i një kohërendje që përligj çdo ligësi, mjafton që padrejtësia të kishte të drejtë mbi gjithçka dhe mbi çdo gjë, edhe mbi ata që guxuan atëherë dhe pëndueshëm besojnë sot se lufta e tyre ishte e rreme.
Ndoshta fati zgjodhi të ishte kaq mizor me ata që gjithçka që humbën, prej më të shtrenjtës së shenjtëruar në vullnesën e tyre të mirë ishte besimi, besimi në atë për të cilën ishin të gatshëm të sakrifikonin edhe jetën.
E megjithatë 30 vite kanë ikur, tre dekada përpjeke dhe sprova kanë shteruar në asgjësimin e asaj ëndrre që mori zjarr atëherë kur të gjithë ata që guxuan do të digjeshin, e megjithatë guxuan. Dhe është guximi i tyre që na bën sot me faj, të gjithëve, të gjithë atyre që në një mënyrë apo në një tjetër bënë që ajo ëndërr që ata besuan të mos mund bëhej kurrë realitet.
Sot pas 30 vitesh ende kemi kaq shumë trazim e zemëratë, sa do na duhet më shumë guxim për të ngritur krye, sepse na duhet të ngremë krye mbi veten, mbi tërbimin e atij zjarri, e ta ndërsejmë mbi kobin e kësaj nate ndjellakeqe plebenjsh, të cilët me kultin e poshtërsisë dhe perversitetit, ngritën këtë karabina poshtërimi dhe denigrimi ndaj vlerës dhe dinjitetit, shitën dhe blenë gjithçka me duart të ndyta e shpirtra të shteruar prej amokut.
Sot unë dua të besoj, por asnjë altar nuk është ngritur mbi baltën dhe përmjerrjen e abuzimit, plaçkitjes dhe masakrimit, të çdo vlere dhe virtyti, me të cilën u ushqyem atëherë kur s’u ngopëm as me bukë. Edhe unë jam fajtor për këtë katandisje të fatit tim, tëndin, të të gjithë atyre që patën një ëndërr që na e vranë ende pa lindur.
E megjithatë unë besoj dhe lëvdoj atë vepër kurajoje që zuri fill 30 vite më parë, për të mbetur atëditë e sot flakadan i zemrave zjarrmëtare të lirisë.
Albert Vataj
