Albert Vataj
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
Albert Vataj
No Result
View All Result
Home Nga jeta e korifejve

Njihuni me Eleonora Duse, më të madhen aktore italiane të teatrit të traditës

April 19, 2018
in Nga jeta e korifejve
59
VIEWS
Share on FacebookShare on TwitterShare on Pinterest

Harrimi nuk mund ta përpijë një emër si Eleonora Duse, përjetësia e së cilës është skalitur në memorien e një arti që nuk i kanë munguar korifejt. Ajo konsiderohet si më e madhja aktore italiane e teatrit të traditës. Sot kur galerinë e mbretërimit skenik e popullojnë emra të pafund, mbetet tepër e vështirë të dilet në një konkluzion të tillë, por dukshëm këtij emri i ofrohet një gjithëpranim. Ajo u ngjit në skenën italiane për t’u shndërruar në një ikonë. Gjithçka që arriti deri në panteon është një ngulmi i një sakrifice të paepur dhe gufimi i një shpirti të etur për zjarrin e vërshimeve sfiduese. Nuk kishte asgjë ta ndalonte këtë grua vullnetesh titane. E pamundura nuk mund të gjunjëzonte atë energji qëllimesh çfarë e hovte peshë.

Eleonora Duse u lind më 3 Tetor 1858 në Vigevano, Lombardia. Vdiq nga pneumonia në moshën 65-vjeçare, më 21 Prill 1924 në Pittsburgh në Suite 524 të Hotel Schenley, SHBA . Duse ishte një aktore e famshme italiane, madje konsiderohet si një nga aktoret më të mëdha të të gjitha kohërave të tetrit të traditës. Duse ishte temë e filmit biografik të 1947, Eleonora Duse.

Ajo ishte një vazhduese e testamentit skenik të familjes së saj. Të dy, babai dhe gjyshi ishin aktorë, dhe ajo i’u bashkua kësaj sfide familjare që në moshën 4-vjeçare. Për shkak të varfërisë, Duse fillimisht ka punuar shumë dhe pa ndalim, duke udhëtuar nga qyteti në qytet me cilindo trupë që familja e saj ishte aktualisht e angazhuar. Ajo u bw e famshme në versionet italiane të roleve të të famshmes Sarah Bernhardt .

Eleonora Duse fitoi suksesin e saj të parë të madh në Evropë, pastaj vizitoi Amerikën e Jugut, Rusinë dhe Shtetet e Bashkuara; duke filluar turneun si një e panjohur, por duke lënë pas një njohje të përgjithshme falë gjenialitetit të saj. Ndërsa ajo e bëri karrierën dhe famën me të ashtuquajturën “teori e kuqe” teatrale të asaj kohe, aktualisht ajo ruhet në kujtesë më shumë për lidhjen e saj me dramat e Gabriele d’Annunzio dhe Henrik Ibsen. Në lidhje me karakterin e aktores, Eleonora Duse, ajo që mbetet e rëndësishme të theksohet është se leximi ishte një nga pasionet që e ndoqi përgjatë gjithë jetës.

Më 30 korrik 1923 Eleonora Duse u bë gruaja e parë italiane që u shfaqën në kopertinën e revistës së sapolindur, prestigjozes “Time” . Për të njohur më mirë Eleonora Duse ne mund të parakalojmë nëpër disa episode nga jeta dhe krijimtaria e saj skenike.

NGA JETA E AKTORES

*** Që fëmijë Eleonora Duse ishte shumë e lëvizshme dhe prindërit e saj thonin:

-Nuk ka asgjë të jashtëzakonshme te rrëmbimi i saj, ka lindur më 1859 dhe ka luftën në qënien e saj. Kujtojmë se në këtë vit shënon Lufta e dytë për pavarësi e Italisë. U luftua nga Perandoria franceze dhe Mbretëria e Sardenjës kundër Perandorisë austriake, luftë e cila luajti një rol të rëndësishëm në procesin e bashkimit italian.

*** Babai i Eleonora Duse e dashuronte shumë gruan e tij. Kur ajo vdiq në mjerim të madh, ai nuk gjeti dot ngushëllim. Pak ditë pas kësaj vdekjeje i erdhi një letër prej një avokati. I bëhej e ditur se i kishte vdekur një kushëri i largët pa bërë testament, kështu që një pjesë e trashëgimit i takonte atij.

– Shumë vonë, – tashmë – thirri me ton shpërthyes për fatin e tij, – kjo shumë do ta shpëtonte gruan time ose të paktën do t’i kishte bërë më të mira ditët e fundit të jetës së saj. Tashti nuk di më se çfarë të bëj me këto para, prandaj nuk po i pranoj.

Ai i shkroi noterit që t’ua jepte të gjitha paratë të afërmeve të tjerë.

Duse e vogël e përjetoi me gojën mbyllur atë skenë, shikoi veshjen e saj të varfër dhe nuk guxoi të tërhiqte vëmendjen e të atit për të lehtësuar mjerimin e tyre.

*** Eleonora Duse recitonte në grupin teatral që drejtohej nga Lui Pecana. Një ditë gjatë provave drejtori e ndërpreu Duse:

– Kjo batutë, – i tha, nuk shkon kështu si e thoni ju.

Po jua tregoj unë sesi duhet bërë.

Dhe e përsëriti batutën në mënyrë të atillë që ia ndryshoi krejt kuptimin. Mirëpo. Duse nguli këmbë se kishte ajo të drejtë. Tjetri duke e ndjerë veten të fyer u bë si i tërbuar dhe i tha:

– Po përse vazhdoni të punoni si aktore? Nuk e kuptoni, pra, që kjo nuk është bukë për dhëmbët tuaja? Zgjidhni më mirë, një zanat tjetër!

Eleonora Duse do të donte t’i përgjigjej me të njëjtën gjuhë, por e gëlltiti zemërimin.

*** Duse kishte luajtur role të dorës së dytë dhe nuk kishte arritur të vinte më mirë në dukje talentin e saj. Një mbrëmje në shoqëri me aktoren e madhe Zhiaçinta Pecanal, e cila nuk deshi të luante në rolin e plakës në dramën, “Tereza Rakuin”. Rolin më të vështirë i’a lanë Duse ndërsa tjetrin e luajti Xhiançinte Pecana!

Duse, gjatë provave luajti keq dhe nuk guxoi t’i ngrinte sytë përpara Pecanës. Natën e shfaqjes, e rrëmbyer nga zjarri i papërmbajtur dhe nga pasioni, e ngriti ballin lart. Ky ishte një zbulim dhe Pecana u habit dhe nuk i besonte syve. Ishin që të dyja të mrekullueshme sa që publiku nuk ishte në gjendje të dallonte se kush e luante më mirë rolin.

Atë mbrëmje lindi aktorja më e madhe e teatrit italian të traditës, Eleonora Duse.

*** Në Torino ishte një grup teatral me Çezar Rosin i cili duhej t’i linte vendin në teatër, Sara Bernardit. Ky grup do të luante pjesë të ndryshme. Entuziazmi i publikut për aktoren e madhe franceze, Sarën, ishte i tillë sa që Çezar Rosi nguronte ta fillonte shfaqjen e tij. Më në fund, por jo për t’iu kundërvënë publikut ose për të bërë krahasim, vendosi të vinte në skenë një komedi të vjetër italiane. Por Duse nuk pranoi.

– Dua të luaj “Princeshën e Bagdatit” – nguli këmbë ajo.

– Po nuk mendoni pak? Përpara jush ka luajtur një kolose e artit si Sara Bernard?

Mos doni t’u fishkëllejnë?

Eleonora Duse ishte e patundur.

– Më lejoni të luaj “Princeshën e Bagdatit”, ose unë po iki.

– Po ku do të shkosh?

– Nuk e di.

Në fund ia doli mbanë dhe luajti duke korrur sukses të padiskutueshëm,”Princeshën e Bagdatit”.

*** Eleonora Duse jetonte vetëm për skenën. Koha tjetër që mbetej ishte një pritje ose pushim deri sa të merrej me teatrin.

Në skenë kishte një kujdes të përsosur për mbajtjen e vetes. Zor se mund t’i gjeje një fije floku të ngatërruar. Në rrugë, përkundrazi për anën e jashtme ishte e pakujdesshme. Këtë e bënte se nuk i jepte asnjë rëndësi gjykimit të njerëzve, kur ata nuk ishin në teatër.

*** Sa e përzemërt edhe po aq kundërshtare ishte Eleonora Duse për fjalët dhe gjestet e mirënjohjes. E bënte të mirën dhe ikte me të shpejtë pa pritur kohë të merrte falënderime. Kur u largua nga Firence, për të jetuar përgjithnjë në Romë, i dhuroi marangozit të saj disa tryeza tualeti që ishin shumë të kushtueshme e plot sende të tjera të çmueshme.

*** Një kolegu i Eleonora Duse u habit, kur ajo i vajti në shtëpi me një veshje të keqe sa që dukej edhe e shëmtuar. Hoqi syzet, ngriti kokën lart, u ndryshua në mënyrë të çuditshme dhe tha:

– Miku im, unë jam e bukur kur dua vetë.

*** Kur e pyetën Eleonora Duse, se cili ishte vendi më i parapëlqyer prej saj, ajo u përgjigj me një buzëqeshje kuptimplote: “Udhëtimi”.

*** Duke vizituar studion e Rodenit, Eleonora Duse, u mahnit përpara bustit të Françeskës. E frymëzuar dhe e emocionuar nga përfytyrimi dantesk, që bënte pjesë në grupin skulpturor “Porta e ferrit”, aktorja e madhe nisi të recitonte me zë të lartë vargjet e Dantes. Rodeni u frymëzua për skulpturat e tij të mëdha: “Dhimbje” dhe “Trishtim”.

*** Një kritik, që e kishte acaruar me artikujt e tij, donte të pajtohej me artisten e madhe. Shkoi një ditë në dhomën e saj të vogël dhe pa i thënë asnjë fjalë, i nxori një degë ulliri përpara. Duse nuk kërkoi asnjë shpjegim, i shtrëngoi dorën dhe pa folur i dha dy trëndafila.

*** Në fillim të karrierës së saj Eleonora Duse ishte e dobët fizikisht. Një mbrëmje, kur po shkonte në teatrin e Torinos për të interpretuar një rol, zuri një shtrëngatë shiu që e bëri qull.

– Çfarë ka ndodhur? – tha drejtori.

– Ah, sikur ta dini? Një përmbytje e vërtetë. Më ka hyrë ujë deri në kockë.

– Me siguri shiu nuk ka bërë rrugë të gjatë për të arritur deri atje, – i tha një koleg duke qeshur.

 

Tags: Eleonora Duse
Previous Post

Çfarë i shkruan Lordi Xhorxh Bajron, të dashurës së tij Tereza Guiçiolit më 25 gusht, 1819?

Next Post

Jeta e shkrimtarit të shquar amerikan, Mark Tuein, bredhjet dramatike dhe ‘Aventurat…’ e pavdekshme letrare që e pavdeksuan atë

Next Post

Jeta e shkrimtarit të shquar amerikan, Mark Tuein, bredhjet dramatike dhe ‘Aventurat…’ e pavdekshme letrare që e pavdeksuan atë

Albert Vataj

Albert Vataj

Ajo që bën dhe e ndjen është ajo që duhet. Mos u bëj rob i fatalizmit, nëse nuk do të lësh veten të bjerë në boshin e asgjësë. Nuk është e thënë se duhet të ecësh me hapa të shpejtë për të mbërritur diku, hapat e sigurt janë ata që të çojnë aty ku duhet dhe kur duhet të shkosh. Jepu me gjithë shpirt asaj që e do me gjithë zemër dhe do të shohësh se përveçse i pasur do të jesh dhe i lumtur. Ushqeje me dritë gjithçka që jeta ta kredh në terr dhe se bashkë me veten ke çliruar prej kësaj robëria edhe ata që sjellin farën e së mirës të vullnetet për të ndryshuar botën që na përket të gjithëve. Më mirë vdis duke u përpjekur se sa të zvarritesh duke u ankuar. Jeta është gjithçka që ti kërkon prej saj. Nuk ka forcë të hyjshme apo përkufizime që tregojnë udhën e së vërtetës, jetën e merituar, zotërimin e gjithçkasë që të përket. Kërko gjithçka tek vetja. Gjithçka që do është gjithnjë me ty. Mjafton të dish ta kërkosh dhe do të kesh gjithçka.
  • Trending
  • Comments
  • Latest

Fausti, Mefistofeli dhe Margarita, një tragjedi e bashkëjetimit të së mirës me të keqes, vuajtja pambarim

April 4, 2016

Çfarë është Dashuria? Thënie brilante nga njerëz të famshëm që kanë skalitur zjarret e pasionit në historinë e letërsisë

May 12, 2017

Ëndrrat e këqija, makthet, përse i shohim, mesazhet që na dërgojnë dhe a mund t’i shmangim?

April 4, 2016

“Plaku dhe deti”, dyluftimi i pabarabartë i mundësisë, sprova e fatit dhe guximit të njeriut për të sfiduar natyrën

May 4, 2017

Galaktika, Rruga e Qumështit përmban 160 miliardë planete

0

Spektakël dhe frikë nga balena 14 metra e gjate që peshon 30 ton

0

Amani, qyteti i bardhë mbi 18 kodra streha mbretërore e kryeqytetit jordanez

0

Lëvizja e bujshme që shkundullitën nga themelt shekullin XX në botën e muzikës

0
Alban Skenderaj, fenomeni i muzikës shqiptare, risia si sintezë e një identiteti unik artistik

Alban Skenderaj, fenomeni i muzikës shqiptare, risia si sintezë e një identiteti unik artistik

August 18, 2025
Rajmonda Bulku, hiri që stolisi me dritë shpirti rolet dhe personazhet, që e shndërruan atë në një yll që shkëlqen ende në qiellin e adhurimit

Rajmonda Bulku, hiri që stolisi me dritë shpirti rolet dhe personazhet, që e shndërruan atë në një yll që shkëlqen ende në qiellin e adhurimit

August 16, 2025
“Vallja e Kuretëve”, “Vallja e Shpatave” nga relievi i vitit 100 pas Krishtit nw tablonë e kroatit Paja Jovanoviç

“Vallja e Kuretëve”, “Vallja e Shpatave” nga relievi i vitit 100 pas Krishtit nw tablonë e kroatit Paja Jovanoviç

August 15, 2025
Koha të përballemi me thyerjen, por edhe të zbulojmë çarjet përmes së cilës hyn drita

Koha të përballemi me thyerjen, por edhe të zbulojmë çarjet përmes së cilës hyn drita

August 14, 2025
  • About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact

Copyright © 2020 Albert Vataj

No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG

Copyright © 2020 Albert Vataj