Këngët e John Dowlandit ishin të njohura në masë të madhe në epokën elizabetiane. Ato kishin të bënin me melankolinë angleze që vazhdon deri në ditët e sotme…
Nëse jeni në ndonjë klub të zymtë, në ndonjë taksi apo supermarket në Britani, shanset janë që të dëgjoni të njëjtën muzikë: të njëjtat këngë, të njëjtat akorde, të njëjtat fjalë…
Ed Sheeran ka qenë në krye të listës kohët e fundit. Por, nëse Sheeran dhe këngët e dashurisë që ngelen në mendje po e obsesionojnë Britaninë moderne, ai nuk ishte i pari që kapi këtë disponim kombëtar.
Memoriali që i dedikohet Dowlandit në një paralagje të Dublinit
Në shekullin e XVI-të, i famshëm ishte kompozitori dhe lutenisti John Dowland. Fatkeqësisht, për një muzikant me ndikim si ai dihen pak gjëra. U lind rreth vitit 1563, ndoshta në Londër. Udhëtoi shumë, së pari duke punuar për Mbretëreshën Elizabeta e I-rë, e pastaj për Mbretin danez Kristiani i IV-të. Skandali e ndoqi më pas: Dowland u largua nga Danimarka për ‘sjellje të pahijshme”. Ai u refuzua gjithashtu nga oborri anglez, ndoshta pse ishte katolik. Dhe, pavarësisht famës, vdiq në varfëri.
Nëse jeta e tij mbetet enigmatike, personaliteti i rrezaton përmes këngëve, p.sh. përmes vargjeve: “Shpërtheni lotët e mi, ndihmojeni dhimbjen time… dhe më tregoni se çfarë dhimbje arrogante provokon dashuria”.
“Motoja e tij ishte: ‘Përherë Dowland, përherë i trishtuar’”, thotë studiuesi Pierre Huard. “Ashtu si Leonard Cohen apo Tom Waits, John Dowland ishte muzikanti i zemërimit, shpesh i padallueshëm nga muzika e tij”. “Megjithatë, muzika tij nuk ishte thjesht një ndikim personal. Anglia e shekullit XVI ishte e obsesionuar me ‘melankolinë’, si diçka e modës”, shton profesoresha e historisë së muzikës, Olga Hernandez Roldan. Me këtë pajtohet edhe kritiku Ted Libbey: “Melankolia ishte simbol i një individi superior. Ishte tipike për dikë i cili ishte i pjekur të ishte i aftë për një ndjenjë të thellë”.
Libri i parë me këngë të Dowlandit i vitit 1597
Muzika e Dowlandit ishte jashtëzakonisht moderne. Ai ishte një nga kompozitorët e parë që popullarizoi lutën në Angli, ndërsa muzikën e përhapi te një audiencë masive.
“Luta i lejoi njerëzit të luajnë muzikë të shtypur në shtëpitë e tyre vetë”, shton Hernandez Roldan.
Muzika e Dowlandit shpejti u bë popullore dhe një nga librat e këngëve të tij u ribotua katër herë në fund të viteve 1500 dhe fillim të viteve 1600. Së bashku me instrumentin e tij, Dowland nxiti një lloj të ri të muzikës. Ndryshe nga madrigalet italiane, shumë nga këngët e tij ishin “të organizuara thjesht” me vetëm një lutë për t’i shoqëruar.
“Kishin ndikim të madh në publik dhe bënë që anglishtja të shndërrohej në një gjuhë evropiane”, shton Huard.
Duke i pasë parasysh këto, Dowland sot njihet si “kantautori i parë modern”. Ndonëse nuk mbante një xhaketë të zezë lëkure, të shprehurit e tij shpërthyes dhe stili i tij i thjeshtë e i fuqishëm janë shenja dalluese të popit dhe rokut modern. Për Huardin madje ai nuk është asgjë më pak se një “Shekspir i këngëve”.
The lute was a popular instrument in the 16th and 17th Centuries and featured in many paintings such as this one by Valentin de Boulogne (Credit: Alamy)
Nëse disa historianë hezitojnë të bëjnë krahasimin midis Dowlandit dhe muzikës bashkëkohore, artistët kanë përshtatur këngët e tij të pasionuara. Këtë e bënë kompozitorët e shekullit XX, si Benjamin Britten dhe Parry Grainger, ndërsa Projekti Dowland mikson lutën e tij me xhazin moderne. Këngët e tij janë përpunuar edhe nga Elvis Costello dhe Sting.
Melankolia nga luta e John Dowlandit ka frymëzuar breza të artistëve anglezë. Në fillim të shekullit XX, muzika joshëse e Edward Elgarit u quajt “e mrekullueshme në melankolinë e saj heroike”. Më vonë, Pink Floyd e bëri këngën “Koha” (Time) ku këndonin se “të rrish pezull në dëshpërim të heshtur – është anglezçe”! Një dekadë më vonë, The Smiths shkoi më tej. Këngët “Të lutem, të lutem, më lejo të marrë atë që dua” dhe “Sa shpejtë është tash” janë ende shqetësime të rinisë. Dowland nuk ka kënduar se “ishte i lumtur në mjegullimin e një ore të dehur, por qielli e di se sa i mjerueshëm jam tash”, siç thoshte Morrissey. Por, mund të kishte thënë këto fjalë!
Sting ka përpunuar këngët e Dowlandit
Natyrisht, jo të gjithë këta muzikantë u ndikuan direkt nga Dowlandi. Megjithatë, me të nisi të shprehurit e paturpshëm, personal e melankolik që i rezistoi kohës.
Por, pse anglishtja tërheq sot mjerimin? Ndoshta pse na kujton se jeta është e padrejtë. Një proverb i vjetër thotë se “është budalla ai që nuk është melankolik një herë në ditë”. Kështu, melankolia hyri në identitetin kombëtar anglez për të mos lëvizur nga aty, siç këndonte Dowland: “Dhimbja do të jetë gjellë, e lotët vera ime e helmuar”! /Telegrafi/
