Nga Albert Vataj
Historia e Ida Tarbell është një kapitull i veçantë në kronikën e gazetarisë dhe luftës për drejtësi. Ajo nuk u tërhoq kurrë përballë padrejtësive dhe korrupsionit, sepse për të, mënyra se si njerëzit trajtonin njëri-tjetrin kishte vlerë të pakrahasueshme. Karakteri kishte rëndësi. Integriteti kishte rëndësi. Dhe përparimi, sipas saj, nuk ishte fryt i rastësisë, por i vendimeve morale të individëve.
E lindur në Hatch Hollow, Pensilvani, në vitin 1857, Ida u rrit me bindjen se arsimi dhe pavarësia ishin rrugët drejt një jete me kuptim. Ajo sfidoi kufizimet e kohës, duke hyrë në Allegheny College, ku ishte e vetmja grua në klasën e saj të diplomimit. Në vitin 1880, mori një diplomë në biologji, një arritje e jashtëzakonshme për një grua e asaj epoke.
Edhe pse shkenca nuk u bë karriera e saj, ajo i hapi rrugë një udhëtimi më të thellë, kërkimit për të vërtetën. Ky pasion e çoi drejt gazetarisë, ku gjeti misionin e jetës, të ekspozonte korrupsionin dhe padrejtësinë.
Ida do të hynte në histori me hetimin e saj të guximshëm mbi John D. Rockefeller-in dhe perandorinë e tij të Standard Oil, kompania më e fuqishme e kohës. Familja e saj kishte vuajtur vetë pasojat e praktikave monopoliste të kompanisë, dhe kjo e shtyu të ndiqte me vendosmëri rrugën e drejtësisë. Hetimi i saj i hollësishëm zbuloi strategjitë e pamëshirshme të Standard Oil, eliminimin e konkurrencës, manipulimet e tregut dhe një etje për pushtet që shkatërronte jetët e njerëzve të thjeshtë.
Për kompaninë ajo shkroi një fjali që mbetet si një akt moral: “Ata kurrë nuk kanë luajtur ndershëm, dhe kjo ua shkatërroi madhështinë për mua.” Një dëshmi e qartë e besimit të saj në ndershmëri, barazi dhe moral si themel i çdo shoqërie.
Seria e saj investigative, e botuar gjatë dy viteve duke filluar nga 1905, nuk ishte thjesht një ekspozim i korrupsionit korporativ. Ishte një thirrje e fuqishme për ndërgjegjësim shoqëror dhe reformë. Shkrimet e Idës ndezën debatet publike, frymëzuan opinionin qytetar dhe hapën rrugën për ligjet antitrust. Rezultati ishte historik, shpërbërja e Standard Oil, një nga fitoret më të mëdha kundër monopoleve në SHBA.
Ida Tarbell nuk ndaloi aty. Ajo vazhdoi të shkruante, të hetonte dhe të botonte libra e biografi që mbartnin të njëjtën përkushtim ndaj së vërtetës. Deri në fund të jetës së saj, më 6 janar 1944, ajo mbeti një zë i fortë kundër padrejtësisë.
Ida Tarbell nuk ishte vetëm gazetare. Ajo ishte një ndërgjegje e kohës së saj. Një grua që guxoi të sfidonte një nga burrat më të fuqishëm të botës dhe një nga perandoritë më të pamëshirshme ekonomike. Historia e saj është dëshmi se forca morale dhe kërkimi i së vërtetës mund të trondisin themelet e pushtetit.
Sot, emri i saj është një kujtesë e gjallë se gazetaria nuk është thjesht një profesion, por një mision për t’i dhënë zë të shtypurve, për të ekspozuar të padrejtën dhe për të besuar se e vërteta ka fuqi të ndryshojë botën.
