Albert Vataj
Ishte viti 1986 kur objektivi i Sebastião Salgado u përkul mbi një gropë të thellë, një plagë e hapur në zemrën e Amazonës braziliane, ku përbindëshi i arit thërriste mijëra burra nga anët më të varfra të vendit.
Serra Pelada nuk ishte thjesht një minierë, ishte një ferr i gjallë, i përzier me shpresë dhe dëshpërim, me baltë dhe sakrificë.
Nga ajo thellësi që prekte dyqind metrat, burra të zhveshur nga çdo dinjitet, të lyer me okër e ngjyrë balte, ngjiteshin e zbrisnin nëpër shkallë druri, me thasë prej 60 kilogramësh mbi shpinë, duke ndjekur fantazmën e një thërrmije ari. Pa makina, pa zë tjetër veç zhurmës së shurdhët të kazmave dhe britmave të dëshpëruara, ky ishte një univers i jashtëzakonshëm, një rreth dantesk i krijuar nga vetë njeriu, ku çdo trup lëvizte si në një rit antik të vuajtjes.
Salgado, me syrin e tij të ndjeshëm dhe të pathyeshëm, nuk bëri veçse të ngrinte një pasqyrë para njerëzimit, një pasqyrë që nuk bën grimasa, por rrëfen të vërtetën ashtu siç është, të zhveshur, të djersitur, të shtypur nga barra e shpresës. Ai nuk e fotografoi vetëm një realitet të ashpër ekonomik; ai ngriti një monument të heshtur për njeriun që lyp dritë në fund të një rropame.
Kjo është fuqia e fotografisë dokumentare, ajo nuk është thjesht një akt vëzhgimi, por një akt ndërgjegjeje. Ajo shndërrohet në dëshmi, në akt akuze, në një mënyrë për t’i dhënë zë atyre që jetojnë në skutat e padukshme të botës. Ajo i jep fytyrë vuajtjes, e çon më tej se statistikat dhe titujt e shtypit – drejt shpirtit të asaj që është jetuar, të asaj që nuk duhet harruar.
Sot, ajo gropë është kthyer në një liqen të helmuar, por kujtimi i asaj kohe nuk është mbyllur, ai vijon të pulsojë përmes fotografisë. Serra Pelada është një kujtesë: se si lakmia, shpresa dhe nevoja u shkrinë bashkë në një përpjekje të pamëshirshme për të mbijetuar. Dhe fotografia e Salgados mbetet, jo si dëshmi e një momenti të kaluar, por si një shpirt që endet ende mes nesh, duke na kujtuar çmimin që njerëzit kanë paguar për shkëlqimin e një cope metali.
