Albert Vataj
Në mozaikun kompleks të simbolikave që përkufizuan epokën Viktoriane (1837–1901), flokët e një gruaje zinin një vend të veçantë dhe jashtëzakonisht të ngarkuar me domethënie kulturore, morale dhe estetike. Nuk ishin vetëm një element i bukurisë personale; ato ishin një shenjë identitare, një shprehje statusi social, dhe një mbulesë e virtytit, e koduar nga morali i kohës. Flokët e gjatë, të mirëmbajtur dhe të rregulluar me kujdes përbënin një “kurorë lavdie” – siç shpesh përmendej në diskursin shoqëror dhe fetar të kohës – që përfaqësonte jo vetëm feminitetin, por edhe ndershmërinë, vetëkontrollin dhe përkushtimin ndaj rendit patriarkal.
Gjatë kësaj periudhe, gratë nuk i shfaqnin kurrë publikisht flokët e lëshuar. Flokët e kapur ishin një normë e panegociueshme e sjelljes së mirë dhe e respektit shoqëror. Vetëm brenda intimitetit të shtëpisë, dhe shpesh vetëm për sytë e burrit apo të shërbyeses, gruaja kishte “leje” të lëshonte flokët. Prej andej rrjedh edhe shprehja ende e përdorur “të lësh flokët”, që në kohën viktoriane kishte një kuptim shumë më literal e intim se sot.
Për vajzat, flokët e lëshuar ishin shenjë e fëmijërisë dhe pafajësisë. Rreth moshës 15 apo 16 vjeç, me hyrjen në moshën e pjekurisë, ato fillonin t’i kapnin flokët lart, në përputhje me kodin e sjelljes dhe përgatitjen për rolet tradicionale të gruas si bashkëshorte dhe nënë. Flokët e gjatë dhe të dendur ishin gjithashtu një përparësi praktike për krijimin e modeleve të mëdha dhe të ndërlikuara të flokëve, pa pasur nevojë për shtesa false – megjithatë, shumë gra përdornin “rats” (jastëkë të vegjël të mbushur me flokët e veta të rëna gjatë krehjes) për të shtuar vëllim në stilin e tyre.
Në realitet, të pasurit flokë të gjatë ishte gjithashtu një barrë e klasës dhe e higjienës. Për gratë e varfra, që jetonin në kushte të vështira dhe shpesh përballeshin me mungesë uji të pastër e ushqimi, mbajtja e flokëve të gjatë ishte një sfidë e madhe. Në shumë raste, gratë e varfra i shisnin flokët e tyre, të cilët më pas përdoreshin për paruke apo aksesorë flokësh në industrinë e modës.
Ndërkohë, imazhet e grave me flokë të lëshuar ishin të rezervuara për artin: piktura, ilustrime apo reklama që përfaqësonin një ideal të romantizuar dhe të erotizuar të femrës. Aktoret dhe modelet i përdornin këto pamje për të krijuar një mister sensual e joshës që s’mund të lejohej në jetën reale, por që ushqente imagjinatën e publikut.
Pra, floku nuk ishte thjesht një pjesë e trupit, por një kod i shumëfishtë shoqëror që lidhej me klasën, moshën, seksualitetin dhe virtytin. Në këtë kuptim, flokët e gruas viktoriane janë një dokument i gjallë i kulturës, përfytyrimeve dhe kufizimeve të një epoke që, ndonëse e largët në kohë, vijon të ndikojë në mënyrën se si shoqëria i percepton rolet gjinore edhe sot.
