Këtë foto të huajtur nga Micky Haxhiislami postuar në grupin “Albanian Vintage Photography, people, cities, culture and histori”, foton e punuar pak me IA desha ta ndaja me ju me një pasurim njohës dhe përfshirës, jo vetëm të bukurisë së bekuar të vajzës shqiptare, por në kryeherë të simbolikës që përcjellin kopsat, monedhat dhe sendet e tjera metalike që stolisin veshjen e saj.
Vendosja e kopsave dhe monedhave në rrobat e fëmijëve ka qenë një praktikë me kuptim bestyt dhe spiritual në traditën popullore shqiptare dhe më gjerë në kulturat e Ballkanit. Këto objekte konsideroheshin si simbole mbrojtjeje nga syri i keq, magjitë dhe energjitë negative.
Monedhat, shpesh prej argjendi, vendoseshin në veshjet e fëmijëve, jo vetëm për t’i mbrojtur nga syri i keq, por edhe si një dëshirë për mirëqenie dhe pasuri në të ardhmen, sikundër edhe si një lloj statusi scocial. Argjendi besohej se kishte fuqi mbrojtëse kundër forcave të liga. Kopsa mendohej se “mbyllte” ose “lidhte” energjinë e fëmijës, duke e mbrojtur nga ndikimet e këqija. Kopsat metalike, sidomos ato të punuara nga metale të pastra, kishin një funksion të ngjashëm me hajmalitë.
Këto sende shpesh vendoseshin në vende strategjike, si afër zemrës ose mbi kërthizë, duke u konsideruar pika kyçe për energjinë jetësore. Forma rrethore e kopsave dhe monedhave simbolizonte pafundësinë dhe mbrojtjen, duke krijuar një barrierë ndaj energjive të këqija. Në ditët e para pas lindjes, kur fëmija konsiderohej më i pambrojtur ndaj syrit të keq, këto sende ishin pothuajse të domosdoshme.
Në raste ceremoniale, si pagëzimet ose festimet për fëmijët e porsalindur, monedhat shpesh dhuroheshin si bekim.
Këto tradita kishin një bazë bestytnish të lidhura me fuqinë e sendeve materiale për të ndikuar në botën shpirtërore dhe për të ruajtur balancën mes botës fizike dhe asaj metafizike. Edhe sot, në disa zona, këto praktika vazhdojnë si pjesë e kulturës tradicionale, shpesh të përziera me simbole fetare ose moderne.
Praktika e vendosjes së monedhave, kopsave ose objekteve të tjera simbolike në rrobat ose pranë trupit të fëmijëve është një traditë që haset gjithashtu në shumë kultura në mbarë botën. Këto objekte shpesh lidhen me mbrojtjen nga forcat negative, syrin e keq dhe si simbole të bekimit e begatisë.
Në kulturën arabe, monedhat ose hajmalitë vendosen në rrobat e fëmijëve për t’i mbrojtur nga “Ayn” (syri i keq). Monedhat shpesh përzihen me simbole fetare, si varëse me sure nga Kurani.
Në Indi dhe Pakistan, “nazar battu”, një objekt i zi ose një monedhë e varur në rrobat e fëmijëve, përdoret për t’i mbrojtur nga forcat negative.
Në Kore dhe Kinë, përdoren simbole të pasurisë dhe mbrojtjes në formën e monedhave të lashta kineze, të cilat lidhen me shirit të kuq për t’u varur si hajmali pranë fëmijës. Besohet se monedhat e lashta sjellin fat dhe largojnë shpirtrat e këqij.
Në Japoni, prindërit shpesh i vendosin “omamori”, hajmali të shenjta të marra nga tempujt, në rrobat e fëmijës për mbrojtje.
Në kulturat Berbere, monedhat prej argjendi shpesh përdoren në veshjet e fëmijëve për mbrojtje. Këto janë të lidhura me besimet për energjinë e pastër të argjendit.
Amuletat, si “khamsa” (simboli i dorës), shpesh shoqërohen me monedha dhe vendosen në trup ose rroba për të shmangur syrin e keq.
Në Greqi, fëmijëve u vendosen monedha argjendi ose të holla të tjera në rrobat e tyre për të larguar syrin e keq dhe për të sjellë fat.
Në Rusi dhe kulturat sllave, monedhat shpesh përzihen me objekte fetare si kryqe të vogla, të cilat vendosen afër krevatit të fëmijës ose në rroba.
Në Meksikë dhe disa vende të tjera, përdoren “ojo de venado” (syri i drerit) dhe monedha të lidhura me shirita të kuq, të cilat vendosen në trupin e fëmijës për të shmangur syrin e keq.
Në Brazil, amuletat që përmbajnë monedha ose simbole mbrojtëse si figura fetare janë të zakonshme.
Në shumë kultura afrikane, fëmijëve u vendosen gjerdanë ose rripa me monedha ose guaska të vogla, të cilat kanë kuptime magjike dhe simbolike për mbrojtje.
Për shembull, në kulturën Yoruba (Nigeria), përdoren objekte mbrojtëse që shpesh përfshijnë simbole të pasurisë dhe fatit.
Elementi i argjendit është i përbashkët në shumë kultura për shkak të lidhjes së tij me pastërtinë dhe fuqitë mbrojtëse. Monedha dhe shirita të kuq simbolizojnë begatinë dhe largimin e energjive të këqija.
Këto praktika shpesh kombinohen me tradita fetare dhe simbolike të vendeve përkatëse. Kjo dëshmon për një besim universal në fuqinë mbrojtëse të objekteve të thjeshta dhe për lidhjen midis botës materiale dhe asaj shpirtërore.
Përgatiti: Albert Vataj
