Albert Vataj
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
Albert Vataj
No Result
View All Result
Home Esse

Libri, historia e shpikjes më magjike dhe hapat që përshkoi kohërave nga pllakat e argjilës deri tek digjitalizimi

May 15, 2018
in Esse, Libra, Të përzgjedhurat
117
VIEWS
Share on FacebookShare on TwitterShare on Pinterest

“Për t’i mbijetuar zhdukjes, libri ka ditur të ndryshojë; që nga pllakat e argjilës deri tek digjitalizimi. Në këtë mënyrë mbetet një mjet dominues i transmetimit të dijes”

Nga Ana Sofía Ramírez Heatley

Edhe pse një koncepti i librit është një numër i caktuar faqesh brenda një kopertine, librat kanë marrë forma kaq të ndryshme që përfshijnë edhe mungesën e faqeve, mundësinë për t’u hapur apo rishkrimi madje edhe ndërveprimi përmes lidhjeve. Në një epokë të dominuar nga interneti dhe nga mjetet digjitale, libri ka ndryshuar, por thelbi mbetet; një objekt komunikimi dhe transmetimi të gamave më të ndryshme të njohjes, informacionit dhe të shprehjes artistike dhe letrare. Pavarësisht mungesave teknologjike, qenia njerëzore gjithmonë e ka gjetur mënyrën për të regjistruar ëndrrat, dëshirat, ankthet, hijet dhe pyetjet e pafundme. Në këtë mënyrë ka shkruar mbi gurë, pllaka argjile, në lëkurë kafshësh apo edhe në materiale vegjetale si papiruset egjiptiane. Këta të fundit kanë shërbyer për shumë vite si baza kryesore e shkrimit për disa kultura. Me të njëjtin qëllim janë përdorur pllaka fildishi dhe gjethet e drurit.

Kopjimi me dorë

Megjithatë librat e parë në kuptimin e mirëfilltë u shfaqën në manastire në periudhën e Mesjetës, nga shek III ku punësoheshin njerëz të dhënë pas studimeve dhe kopjonin dokumente të konsideruara të rëndësishme. Murgjit e manastireve ishin si të punësuar profesionistë që në shkrimet liturgjike i kushtonin kohë edhe kopjimit dhe shpëtimit të librave klasikë të antikitetit. Për shkak të orëve të gjata të shkrimit këta njihen si kodikë, libra të shkruar me dorë të përbëra nga fletore të palosura dhe të qepura.

Libri i shtypur

Libri i shtypur më i vjetër që njihet është “Sutra e diamantit” që është shtypur 600 vjet më përpara se Bibla e Gutenbergut. Nuk bëhet fjalë për librin e parë të shtypur, por për më të vjetrin që është gjetur ndonjëherë. Rezulton se në vitin 868 kinezi wang Chieh ose Wang Jie, sipas burimeve, autorizoi shtypjen dhe shpërndarjen e kësaj vepre që mbledh dhe transmeton fjalën e Budës. U gjet nga arkeologu britaniko-hungarez, Aurel Stein në vitin 1907. Pergamena e shtypur është e gjatë 5 metra dhe është ruajtur në kushte mjaft të mira në mungesë të lagështirës në bibliotekën sekrete të shkretëtirës, në afërsi të qytetit Dunhuang, verilindje të Kinës.

Teknika të përsosura

Ne e dimë se romakët dhe kinezët gjetën forma shtypje të teksteve apo e imazheve pa qenë nevoja të kopjoheshin me dorë, me ndihmën e pllakave dhe vulave që lejonin shtypjen e disa ekzemplarëve. Megjithatë revolucioni i shtypjes ndodhi në shek XV me shpikjen e shtypjes moderne. Johann Gutenberg i hyri punës të krijonte modele druri për secilën nga shkronjat e alfabetit që më vonë i mbushi me plumb. Në vitin 1449 u shtyp libri i parë “meshari i Kostancës” në shtypshkronjën e Mainz në Gjermani. Me shtypjen e Biblës, Vulgatën, gutenbergu përsosi teknikën për të patur një vepër që në dukje nuk do të kishte ndryshim nga një dorëshkrim.

Përparime

Zhvillimi i librit pati një hov me mekanizmin e shtypjes në shek XIX. Ky ndryshim kërkonte të kënaqte kërkesën në rritje për libra në shoqëritë e industrializuara. Në shek e XX edhe pse në konkurrencë me mjete të tjera të informimit libri ruajti një rol të rëndësishëm në përhapjen e dijes, në shpëtimin dhe ruajtjen e informacionit. Lazerat ose printerat e mëdhenj reduktuan hapsirat e zëna nga makineritë e shtypjes dhe krijuan shumëllojshmëri të mundësive të shtypjes në tirazhe më të vogla. Sot përparimet kanë mundësuar versione digjitale të librave duke lehtësuar përmbajtjen në forma të reja leximi dhe qasje ndaj leximit të librit. / “Muyinteresante” – Bota.al

Tags: Ana Sofía Ramírez HeatleyBiblaGutenberguLibri
Previous Post

Të gjithë burrat që dashuruan princeshë Dianën, nga Princi Charles, kirurgu Hasnat Khan te miliarderi Dodi El-Fayed

Next Post

Çelësi i fjalëve të shenjta, ata që bënë drejtësi nga gjyqtarja e parë, Debora, Jahela te Gjedeoni dhe Samsoni

Next Post

Çelësi i fjalëve të shenjta, ata që bënë drejtësi nga gjyqtarja e parë, Debora, Jahela te Gjedeoni dhe Samsoni

Albert Vataj

Albert Vataj

Ajo që bën dhe e ndjen është ajo që duhet. Mos u bëj rob i fatalizmit, nëse nuk do të lësh veten të bjerë në boshin e asgjësë. Nuk është e thënë se duhet të ecësh me hapa të shpejtë për të mbërritur diku, hapat e sigurt janë ata që të çojnë aty ku duhet dhe kur duhet të shkosh. Jepu me gjithë shpirt asaj që e do me gjithë zemër dhe do të shohësh se përveçse i pasur do të jesh dhe i lumtur. Ushqeje me dritë gjithçka që jeta ta kredh në terr dhe se bashkë me veten ke çliruar prej kësaj robëria edhe ata që sjellin farën e së mirës të vullnetet për të ndryshuar botën që na përket të gjithëve. Më mirë vdis duke u përpjekur se sa të zvarritesh duke u ankuar. Jeta është gjithçka që ti kërkon prej saj. Nuk ka forcë të hyjshme apo përkufizime që tregojnë udhën e së vërtetës, jetën e merituar, zotërimin e gjithçkasë që të përket. Kërko gjithçka tek vetja. Gjithçka që do është gjithnjë me ty. Mjafton të dish ta kërkosh dhe do të kesh gjithçka.
  • Trending
  • Comments
  • Latest

Fausti, Mefistofeli dhe Margarita, një tragjedi e bashkëjetimit të së mirës me të keqes, vuajtja pambarim

April 4, 2016

Çfarë është Dashuria? Thënie brilante nga njerëz të famshëm që kanë skalitur zjarret e pasionit në historinë e letërsisë

May 12, 2017

Ëndrrat e këqija, makthet, përse i shohim, mesazhet që na dërgojnë dhe a mund t’i shmangim?

April 4, 2016

“Plaku dhe deti”, dyluftimi i pabarabartë i mundësisë, sprova e fatit dhe guximit të njeriut për të sfiduar natyrën

May 4, 2017

Galaktika, Rruga e Qumështit përmban 160 miliardë planete

0

Spektakël dhe frikë nga balena 14 metra e gjate që peshon 30 ton

0

Amani, qyteti i bardhë mbi 18 kodra streha mbretërore e kryeqytetit jordanez

0

Lëvizja e bujshme që shkundullitën nga themelt shekullin XX në botën e muzikës

0
Një top në oborrin e Kolegjit të Jezuitëve, si lindi loja e topkambës (futbolli) në Shkodër

Një top në oborrin e Kolegjit të Jezuitëve, si lindi loja e topkambës (futbolli) në Shkodër

June 15, 2025

Bekim Fehmiu i madhi i roleve të mëdha kinematografike, aktori që e pati si një bekim origjinën shqiptare

June 15, 2025

Klasiku Nicolas Poussin, ai që fisnikëroi penelatën e ndjenjës dhe arsyes përmes ngjyrës

June 15, 2025
Johann Sebastian Bach një baba fatkeq që humbi 11 fëmijë, një kompozitor tragjik që shkroi muzikë për ladinë e Zotit

Johann Sebastian Bach një baba fatkeq që humbi 11 fëmijë, një kompozitor tragjik që shkroi muzikë për ladinë e Zotit

June 12, 2025
  • About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact

Copyright © 2020 Albert Vataj

No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG

Copyright © 2020 Albert Vataj