Nga Albert Vataj
Trupi i njeriut është një tekst i shkruar në një alfabet që paraprin çdo gjuhë. Ai është një dokument që mban brenda vetes gjurmë të miliona vjetëve evolucion, por mbi të cilin kultura dhe filozofia, mendimi dhe fjala, e kanë pasuruar këtë gjenialitet të hirit të hyut përmes një tabloje të mahnitshme. Dualiteti seksual, mashkull/femër, projeksion/pranim, jashtë/brenda, nuk është vetëm një ndarje anatomike, por një ndarje që ka ushqyer metafora, mite, sisteme kozmologjike dhe teori filozofike që nga lashtësia deri sot. Pozicioni i organeve gjenitale, ndonëse biologjikisht funksional, është përdorur nga njeriu si dritare për të lexuar vetveten.
Çdo trajtim filozofik duhet të fillojë me të trupshmen, me faktin se anatomia ka një arsye para se të ketë një interpretim. Darwini vuri re se dualiteti seksual te speciet nuk është thjesht një çështje riprodhimi, por një proces seleksioni që formëson trupin sipas nevojave të mbijetesës dhe zgjedhjes seksuale. Pozicioni i organeve gjinore është një kompromis evolucionar mes, ruajtjes së fertilitetit (temperatura e spermës), nevojës për mbrojtje të strukturave femërore, ecjes dy këmbësh, kërkesave të çiftimit, zhvillimit embrional.
Biologu britanik Desmond Morris në “The Naked Ape” argumenton se njeriu është e vetmja specie ku organet gjenitale janë shndërruar edhe në instrument komunikimi, jo vetëm riprodhimi. Te njeriu, anatomia është edhe shenjë.
Por, siç thotë filozofi francez Maurice Merleau-Ponty, trupit nuk mund t’i japësh kuptim pa e parë si “mjet të ndërgjegjes”, pra si mënyra përmes së cilës njeriu përjeton botën. Kështu, vendosja e organeve gjinore bëhet jo vetëm çështje funksionale, por edhe perceptuale.
Filozofia e lashtë e shihte trupin si një mikrokozmos. Tek Platoni në Simpozium, dashuria lind nga tensioni mes “mospërputhjes dhe dëshirës për plotësi”, një ide që pasqyron pikërisht strukturën binare të trupit njerëzor. Këtë dualitet e gjejmë të koduar edhe te:
Herakliti: “Natyra e gjërave është harmoni e kundërshtive.”
Aristoteli: Mashkulli si “formë” dhe femra si “substancë”, interpretime tashmë të tejkaluara shkencërisht, por me peshë simbolike.
Pozicionimi i organeve gjinore, në këtë optikë, është manifestim fizik i një logjike më të thellë, bashkëjetesa e dy energjive komplementare. Filozofia lind aty ku trupi është kuptuar si metaforë e botës.
Antropologjia na tregon se kulturat njerëzore gjithmonë i kanë lexuar organet gjenitale si kode kozmike. Në kulturat indo-ariane, lingam (penisi) simbolizon energjinë dinamike, krijuese, ndërsa yoni (vulva) përfaqëson principin pranues dhe pjellor, burim i formimit.
Në shumë mite të lashta, akti i bashkimit seksual nuk është akt fizik, por akt krijimi të botës.
Kjo vërehet edhe te psikanaliza e Jungut, ku anima dhe animus, dy parime të brendshme, reflektojnë strukturën e dyfishtë trupore. Nuk është rasti që gjenitalet meshkuj/femër janë lexuar si imazhe simbolike të këtyre arketipeve.
Pozicioni i tyre, jashtë dhe brenda, është interpretuar universalisht si metaforë e, duarve që japin dhe tokës që pranon, shpërthimit dhe thellësisë, manifestimit dhe mbajtjes.
Këtu trupi kthehet në mit.
Filozofia bashkëkohore ka sjellë një kuptim më të sofistikuar. Fenomenologu Merleau-Ponty thotë se: “Trupi është mediumi përmes të cilit kemi botën.”
Në këtë optikë, struktura e organeve gjenitale nuk është vetëm një mekanizëm riprodhimi, por mënyra se si njeriu përjeton dhe shprehet.
Penisi si organ i jashtëm nuk është simbol force, por i dukshmërisë së qëllimit, i aktit si projektim i vetes në botë.
Vulva si organ i brendshëm nuk është simbol dobësie, por i kapacitetit për transformim, i krijimit që ndodh në fshehtësi, në një territor të mbrojtur.
Kjo shpie drejt idesë se dualiteti seksual nuk është një ndarje, por një lëvizje reciproke. Secili trup është një tension mes jashtëm dhe brendësisë, dhe këtu lind filozofia e vërtetë e trupit.
Në filozofinë moderne të trupit, veçanërisht te mendimtarë si, Judith Butler, Michel Foucault, Julia Kristeva, theksohet se trupit i janë ngjitur kuptime kulturore që shpesh tejkalojnë vetë biologjinë. Prandaj çdo reflektim filozofik mbi vendosjen e organeve gjinore duhet të ketë parasysh faktin e pamohueshëm dhe rreptësishtë të pandryshueshëm, se trupi është biologjik, por përvoja trupore është kulturore.
Dualiteti mashkull/femër është real në nivel anatomik, por kuptimi i tij është i shumëfishtë dhe ndërtohet nga kultura, historia, mitologjia, filozofia e perceptimit dhe vetë diskursi shoqëror.
Pozicioni i organeve gjenitale, në thelb, është rrjedhojë e logjikës biologjike, simbol kulturor, metaforë filozofike, dokument evolucionar, gjuhë e trupit, rrëfim i qenies… dhe misteri i krijimit.
Në këtë dritë, dualiteti seksual nuk është vetëm ndarje funksionale, por një strukturë e qenësishme e njerëzores. Ajo shpreh se njeriu lind nga bashkimi i dy mënyrave të ndryshme të të qenit, dhe se trupi, si ndërthurje e brendësisë dhe eksterioritetit, është vetë historia e shqisave dhe e mendimit.
Kjo e bën trupin jo vetëm biologji, por metafizikë të mishëruar.
Në vizionin religjioz, qoftë ai monoteist apo politeist, strukturat e trupit nuk janë produkte rastësie. Ato janë shenja, “ajete” siç i quan Kurani, ose “imago Dei”, siç i quan krishterimi, gjurmë të padukshme të mendimit të Krijuesit në universin fizik. Në këtë optikë, pozicioni i organeve gjinore nuk është një zgjidhje e natyrës për çështje funksionaliteti. Ai është, një kod simbolik, një metaforë e qëllimit hyjnor, një pjesëz e arkitekturës së përsosur të krijimit.
Kjo qasje shfaqet në shumë sisteme fetare.
Në traditën abrahamike, Krijuesi i modelon trupat “sipas mençurisë së Tij”. Judaizmi dhe krishterimi flasin për krijim të dyfishtë, mashkull dhe femër, duke i bërë dy që të jenë një. Ky dualitet shihet si një metaforë e thellë teologjike, sipas të cilit mashkulli përfaqëson daljen, aktin, pasionin, lëvizjen, ndërsa femra përfaqëson brendësinë, formimin, mbrojtjen, pjellorinë.
Sipas shumë autorëve mistikë hebrenj, Zoti krijoi dy natyra që vetëm së bashku mund të pasqyrojnë tërësinë e krijimit. Pra, dualiteti seksual nuk është thjesht biologji, por ikonë e vetë dualitetit të qenies dhe misterit.
Teologët e krishterë të Mesjetës, si Shën Gregori i Nisës, e lexonin trupin njerëzor si mësim të shkruar me mish, dhe pozicionin e organeve gjinore si shenjë e mënyrës se si njeriu duhet të lidhet, të japë dhe të marrë.
Në Islam, Kurani thotë, “Ne ju krijuam çift që të meditoni.” (adh-dhâriyât, 49).
Dualiteti është arkitektura e universit, ditë/natë, tokë/qiell, mashkull/femër. Struktura gjenitale është një pjesë e këtij dualiteti, një provë e harmonisë së krijimit.
Teologët islamë (Gazali, Ibn Sina, Razi) e shpjegojnë ndarjen mashkull-femër si, mrekulli e përshtatjes, formatim hyjnor i përputhshmërisë, urdhër i harmonisë së natyrës.
Organet e vendosura brenda te femra vlerësohen si shenjë e mençurisë hyjnore për mbrojtjen e potencialit të jetës, ndërsa organi i jashtëm mashkullor si shenjë e rolit të tij “aktiv” në krijimin e jetës. Jo në kuptimin patriarkal, por në kuptimin funksional të ekuilibrit natyror.
Në filozofinë taoiste, çdo formë në univers lind nga loja e dy energjive, Yang (aktiv, projeksion, jashtësi) dhe Yin (pranim, brendësi, qetësi).
Organet gjenitale njerëzore janë interpretim perfekt i kësaj loje, organi mashkullor = Yang i manifestuar jashtë, ndërsa organet femërore = Yin i fshehur brenda.
Ky është një harmonizim i energjive, jo një ndarje vlerash. Krijuesi këtu shihet jo si person, por si ekuilibër dhe inteligjencë e natyrës.
Nëse e shohim natyrën si shprehje të një mendjeje hyjnore, atëherë vëmë re se, çdo specie ka dualitet seksual, çdo specie ka dallim në anatomi, çdo specie ka një logjikë funksionale të vendosjes së organeve gjinore.
Kjo përsëritje universale është një lloj “vule” e Krijuesit, një shenjë se jeta është menduar përmes simetrive, zgjedhjeve, përputhjeve.
Në teologjinë e natyrës (Natural Theology), William Paley e quan këtë “argument nga dizajni”, organizimi seksor i specieve është provë e një arkitekti të padukshëm, e gjenialitetit të krijimit.
Në këtë kuadër, pozicioni i organeve gjenitale bëhet pjesë e një narrative shumë më të madhe, Trupi si tempull (Pali). Trupi si shenjë (Kuran). Trupi si mandala e energjive (Taoizmi). Trupi si ikonë e krijimit (mistika hebraike).
Dualiteti seksual, me të gjitha dimensionet e tij anatomike, fenomenologjike dhe simbolike, bëhet dëshmi e një gjenialiteti hyjnor që kombinon biologjinë dhe kuptimin, materien dhe shpirtin.
Në këtë perspektivë, njeriu nuk është vetëm produkt i evolucionit, as vetëm i kulturës së tij. Ai është krijesë e vendosur në kryqëzimin e, biologjisë, simbolit, filozofisë, dhe planit hyjnor.
Pozicioni i organeve gjenitale, si të meshkujve ashtu edhe të femrave, është një gjuhë e krijimit, një mister i gjenialitetit hyjnor, një dëshmi se trupi është menduar si harmoni e perfeksionit të përputhashmërisë, kurrsesi jo një trill i rastësisë.
