Nga Albert Vataj
Ka largime që dhëmbin, kafshojnë, sepse mbartin mall e kujtime, por ka largime që nuk lënë pas asgjë, veç një heshtje bosh. Por më tragjike janë ato gra që dëbohen pa keqardhje, si të kishin qenë vetëm një prani e tejdukshme, kurrë e mishëruar në kujtesën e dikujt. Të ikësh pa lamtumirë është e rëndë, por të ikësh pa lënë brenda askujt asnjë mall, asnjë kujtim, është fatkeqësia më e madhe.
Psikologët e quajnë këtë fenomen prani e shuar, ekziston fizikisht, por nuk bëhesh kurrë pjesë e brendshme e tjetrit. Harriet Lerner në librin “The Dance of Connection” thekson se njeriu që nuk arrin të krijojë lidhje të thella emocionale, mbetet një figurë e zbehtë në kujtesë, një hije që as mungesa nuk e ndien.
Këto gra fatkeqe shpesh nuk përzihen nga të tjerët, por nga vetvetja. Ato ngrenë mure, ku duhej të ndërtonin ura. Në vend që të shihnin tek tjetri një qenie me të cilën mund të ndajnë përjetimin, e reduktuan në një objekt apo qëllim, interes apo përfitim. Psikoanalisti Erich Fromm e quan këtë paaftësi për të dashuruar si një patologji të ekzistencës moderne, ku marrëdhënia nuk është dhënie, por një shkëmbim i ftohtë.
Vetmia e tyre nuk është zgjedhje, por pasojë. Dhe aty ku ato vetëmbyllen, dalja është e hidhur. Nuk është fati që i ka tradhtuar, por paaftësia për të dhënë dashuri, ajo që ato i ndëshkon.
Psikoterapisti Irvin Yalom kujton se “një jetë e pashpërndarë me dikë tjetër është gjithmonë e mangët, sado e mbushur duket nga jashtë”.
Në dukje ato mund të kenë gjithçka, por gjithmonë u mungon ajo që nuk blihet, afërsia e vërtetë, dhurimi i zemrës, shkëmbimi i shpirtit.
Në kraharor dëgjojnë vetëm zemrën e tyre, dhe atë e kthejnë në muzikë të vetme të ekzistencës në vetmi. Edhe kur ndjejnë mungesë, është mungesa e vetvetes për vetveten dhe vetëm aq.
Carl Jung shkruante: “Atë që nuk e ndërgjegjëson, jeta do ta sjellë si fat”. Dhe fati i këtyre grave është i paracaktuar, të mbeten të harruara, të padashura, të përjashtuara nga kujtesa e tjetrit, sepse kurrë nuk guxuan të jenë prani.
Ndoshta këto gra bartin edhe një ndëshkim tjetër, më të hidhur se vetmia e tyre: ato lindin fëmijë, por u mungon thelbi i të qenit nënë misionare. Nuk arrijnë të përqafojnë atë mision të shenjtë që e kthen prindërimin në dhurim të vetvetes, në rritje të një qenieje tjetër, në sakrificë dhe dashuri pa kushte. Për to, fëmijët, nipërit e mbesat nuk janë qenie që kërkojnë kujdes, mirëkuptim dhe përkushtim, por pjesë e spektaklit të protagonizmit të tyre, një dekor që u shërben për t’u ndjerë të pranishme aty ku në të vërtetë nuk dinë të jenë.
Psikologia Alice Miller ka vënë në dukje se shumë prindër, të paaftë për të dhënë dashuri të sinqertë, e shohin fëmijën si një zgjatim të vetvetes dhe jo si një qenie më vete. Kështu, fëmija bëhet arenë e projeksioneve të prindit, jo subjekt i dashurisë së tij. Dhe ky është ndëshkimi më i madh që mund t’i bëhet një të rrituri, të ketë pranë një prind, por të mos ndiejë kurrë ngrohtësinë e një nëne.
Një nënë e tillë e sheh përqafimin si gjest social, jo si akt shpirti. E shijon bukurinë e fëmijës, por jo dhimbjen e tij. E ndjek suksesin e tij, por jo rrugëtimin. Dhe kështu, prania e saj nuk mbush, por boshatis. Në vend të kujtimeve të ngrohta, fëmijët e tyre trashëgojnë një kujtesë të ftohtë, të zbrazët, ku dashuria u matet me vështrime, me performancë, me imazh.
Psikoterapisti Donald Winnicott e quante këtë mungesë si dështim i “nënës mjaftueshëm të mirë”, ajo figurë që nuk është e përsosur, por e pranishme, e gatshme për të ndjerë dhe për të dhënë. Gratë fatkeqe të cilat e kthejnë prindërimin në pjesë të protagonizmit, humbasin mundësinë për të qenë pikë referimi e dashurisë së pakushtëzuar.
Kjo është edhe tragjedia e tyre më e madhe, jo vetëm që nuk lënë kujtime në zemrat e të tjerëve, por edhe aty ku natyra u dha shansin të bëhen të paharrueshme, tek fëmijët e tyre, ato dështojnë të mbillen si kujtim dashurie, duke mbetur vetëm si hije e një figure që shfaqej, por nuk ndiente.
Nëse ka një emër që u përshtatet më së shumti këtyre grave, ai është të burgosurat e vetmisë. Vetmia e tyre nuk është një zgjedhje e lirë, siç mund të jetë për poetët apo shpirtërat e medituar që e përdorin si strehë të përkohshme. Ajo është një dënim i përhershëm, një qeli e ndërtuar me gurët e egoizmit dhe muret e refuzimit të dashurisë.
Psikologjia e quan këtë gjendje izolim emocional, individi është fizikisht i pranishëm në shoqëri, por i paaftë të lidhet emocionalisht. Kështu, vetmia nuk është më hapësirë reflektimi, por pranga e përditshme që i shoqëron kudo. Janë gra që kanë kthyer veten në roje dhe të dënuara njëkohësisht, të mbërthyera nga ajo që nuk dhanë, të penguara nga ajo që nuk lanë të jetojë tek tjetri.
Shkrimtari Albert Camus ka thënë: “Vetmia është e mirë vetëm nëse ke dikë që flet për të.” Por këto gra nuk kanë kë me ndarë vetminë, sepse kurrë nuk i lanë vend askujt në jetën e tyre. Vetmia e tyre është shurdhëri, mungesë dialogu, mungesë përqafimi.
Ky është ndëshkimi i heshtur i tyre, të mos ndiejnë mungesën e të tjerëve, sepse nuk kanë ditur kurrë t’u përkasin të tjerëve. Të mbeten të mbyllura në një burg pa dritare, ku dënimi nuk është vetëm vetmia, por mungesa e vetvetes në marrëdhënie. Një dënim që nuk ka gjykatë, por që jeta e jep si pasojë të asaj që nuk u jetua.
Ky është një reflektim që na prek të gjithëve. Të mos lejojmë që egoja, frika apo mjaftueshmëria me vetveten të na shndërrojnë në të padukshëm për botën. Të jemi të pranishëm në jetën e tjetrit, jo si objekte, por si qenie që lënë gjurmë. Sepse ajo që e bën një njeri të pavdekshëm nuk është çfarë zotëron, por kujtimet që mbjell në zemrat e të tjerëve.
