“E qeshura, gjithmonë e qeshura, kjo është motoja ime!”, kështu do ta shpallja, sikur të kisha një flamur timin. Sepse, siç thoshte Sokrati, mjeshtër i ironisë së Athinës së vjetër, asgjë nuk i shpon më fort arrogancës sesa një buzëqeshje e qetë. Ai nuk u frikësohej as prepotentëve, as acaruesve të kohës së tij; i vinte përballë jo me fyerje, por me atë që Friedrich Nietzsche e quante “armën më fisnike të mendjes”: ironinë.
Edhe unë shpesh jam ndjerë si një peshk pa ujë. Si vajzë, isha e heshtur, e tërhequr, ajo që nuk e përfillte rryma e modës apo kotësive të ditës. Nuk flisja për atë që flisnin të gjithë. Nuk mendoja si “të gjithë”. Dhe e di çfarë ndodhte? Qeshnin me mua. Në një shoqëri që shpesh lavdëron sipërfaqësinë dhe, siç do të thoshte Oscar Wilde, “e di çmimin e çdo gjëje, por vlerën e asnjë sendi”, të ndjeshëmve, atyre që e duan artin, poezinë, librat – gjërat që s’blihen e s’shiten – u ngjitet etiketa “të çuditshëm”.
Por më shpëtoi një gjë e thjeshtë, e befasishme: mësova të qesh! Jo tamam si Sokrati, por me atë shtysë të brendshme që të fton të mos dorëzohesh para realitetit.
Qesh, qesh kur dikush të thotë se arti nuk vlen, qesh kur të gjykojnë sepse nuk di se kush fitoi edicionin e fundit të Big Brother. Qesh kur thua se e do vetminë dhe të shohin sikur të kesh thënë ndonjë blasfemi. Një proverb hebraik thotë: “Njeriu mendon, Zoti qesh.” Dhe kjo nuk është vetëm një fjalë urtësie, por një mësim jete: mos thuaj kurrë jo një të qeshure të mirë, ajo nuk të zgjat vetëm jetën – e zgjeron atë.
Do t’ua thosha fëmijëve, të gjithë atyre që rriten me frikën e gjykimit: mos u mundoni t’i kënaqni të gjithë. Çfarëdo që të bëni, dikush do të gjejë një arsye për t’ju kritikuar, për t’ju thënë se nuk jeni mjaftueshëm, se keni gabim, se nuk mendoni drejt. Aristoteli e tha me një qartësi shekullore: “Ka vetëm një mënyrë për të shmangur kritikat: mos bë asgjë, mos thuaj asgjë, dhe bëhu askushi.”
Në epokën e rrjeteve sociale, kjo ndjenjë kritike është kthyer në egërsi të ligjshme: çdokush ndien të drejtën t’ju thotë si të mendoni, çfarë të shkruani, çfarë të ndjeni. Poston një pikturë? Dikush të quan idiot. Shkruan për një temë që prek moralin e tij? Të quajnë mashtrues. Përmend shkrimtarët rusë? Të akuzojnë se je në shërbim të Carit! Ka njerëz që janë si mure – fjalët të përplasen dhe bien përdhe, sepse ata janë gjithmonë të bindur se kanë të drejtë, dhe ti gjithmonë gabim.
Gjithmonë do të ketë ziliqarë, të bindur që e dinë më mirë, apo thjesht të gatshëm të ndezin një zjarr debati. Çfarë të bësh? Buzëqesh! Buzëqesh kur të përpiqen të të rrëzojnë, sepse buzëqeshja është forca më e heshtur që ekziston. Të bën të lehtë, të bën të pathyeshëm. Siç thoshte Viktor Hugo: “E qeshura është dielli që përzë dimrin nga fytyra e njeriut.”
Prandaj, nëse një ditë ndihesh i pashpresë, kujtohu: çfarëdo të ndodhë, qesh me ta. Jo për të qeshur me veten, por për t’i treguar botës se nuk je rob i saj.
Përgatiti: Albert Vataj
