Ky kohëmatës është unik për nga dizajni dhe mënyra e funksionalitetit të saj. Ndërsa ne e shohim, nuk do ta kemi fare të vështirë edhe sot që të kuptonim elementet përcaktues të kohës, në orë, minuta dhe sekonda. Pa hedhur idenë se sa intriguese do të ishte krijimi i një ore të tillë edhe sot pas 5000 viteve.
Rreth 5000 vjet më parë, sumerët, të cilët jetonin në Mesopotaminë e lashtë (Iraku i sotëm), revolucionarizuan mënyrën se si ne e perceptojmë dhe matim kohën. Ata zhvilluan një sistem të sofistikuar numerik të bazuar në numrin 60, i njohur si sistemi seksagesimal. Ky sistem unik çoi në ndarjen e një ore në 60 minuta dhe një minutë në 60 sekonda, koncepte që janë ende në përdorim sot. Nevoja e sumerëve për matjen e saktë të kohës u nxit nga shoqëria e tyre bujqësore. Kalendarët e saktë ishin thelbësorë për mbjelljen dhe korrjen e të korrave.
Ata gjithashtu duhej të koordinonin ceremonitë e tyre komplekse fetare dhe aktivitetet administrative. Për të ndihmuar në matjen e kohës, sumerët bënë përparime të rëndësishme në astronomi.
Ata vëzhguan lëvizjet e trupave qiellorë dhe përdorën këtë njohuri për të krijuar një kalendar hënor me 12 muaj, i cili përputhej ngushtë me stinët bujqësore. Ndarja e ditës në 24 orë, çdo orë në 60 minuta dhe çdo minutë në 60 sekonda ishte një arritje monumentale.
Këto ndarje nuk ishin arbitrare, por ishin krijuar për të qenë praktike dhe lehtësisht të ndashme, duke reflektuar kuptimin e avancuar të Sumerëve për matematikën.
Kjo qasje novatore ndaj kohës pati një ndikim të thellë në qytetërimet e mëvonshme, duke përfshirë babilonasit, grekët dhe romakët, të cilët adoptuan dhe zhvilluan më tej sistemin sumerian. Trashëgimia e sistemit të matjes së kohës së sumerëve është e dukshme në orët dhe kalendarët tanë modernë, duke demonstruar ndikimin e qëndrueshëm të zgjuarsisë së tyre në jetën tonë të përditshme.
Albert Vataj
