Figura e Palit i Tarsit paraqitet si një nga më enigmatiket në historinë e krishterimit, një njeri që kalon nga dhuna në shenjtëri, duke ruajtur gjithmonë të kaluarën e tij si plagë të dukshme. Për Arendt-in, kjo kontradiktë është thelbësore për të kuptuar “ligjin e të keqes banale” në historinë e hershme: dhuna e Palit nuk është e verbër apo irracionale, por një dhunë legjitime në sy të autoritetit dhe ligjit, që synon të mbrojë rendin e njohur. Në këtë kontekst, Saulo i Tarsit nuk është vetëm persekutor, por agjent i një pushteti që kupton fuqinë e kontrollit mbi mendimin dhe komunitetin, një pikëpamje që echojnë studimet moderne mbi fuqinë dhe moralin e ligjit (Foucault, Discipline and Punish).
Konvertimi i tij në rrugën drejt Damaskut përbën një tjetër moment kritik: nuk është thjesht një episod spektakolar i shfaqur nga legenda, por një transformim intim dhe moral. Tek letrat e tij autentike, Pali flet për një thirrje dhe zbulim që ndryshon brenda vetes, duke shmangur teatralitetin. Kjo tregon për një të kuptuar filozofik të ndryshimit personal: transformimi nuk fshin të kaluarën, por e integron atë në shenjtërinë e re, një koncept që Borges e përshkruan si “kohë të ndërthurur” ku e keqja dhe penësimi bashkëjetojnë.
Konflikti me komunitetin e Jeruzalemit dhe me figurat si Pjetri dhe Jakobi tregon për tensionin midis autoritetit institucional dhe autoritetit moral. Pali organizonte dhe përhapte mesazhin përtej kufijve hebre, duke e hapur tek paganët dhe duke e bërë universal. Kjo transformon krishterimin nga një lëvizje brenda judaizmit në një religjion të veçantë, një proces që për Eco-n është shembull i “tekstit të gjallë” (The Open Work), ku ideja nuk është e fiksuar, por zhvillohet dhe sfidon interpretimet.
Letrat e Palit janë të pasura me kontradikta, rishikime dhe tensione të brendshme. Siç thekson Benjamin në kontekstin e historisë së dhunës dhe autoritetit, përvoja e dhunës së kaluar dhe përballimi i saj transformues mund të bëhen burim reflektimi dhe shenjtërie, dhe jo thjesht një trashëgimi morale e heshtur. Tek Pali, hiri nuk është abstrakt; ai lind nga rrëzimi real dhe nga një faj i pashlyer, duke e bërë mesazhin më të prekshëm dhe më human.
Fundi i tij, sipas burimeve të shekullit II dhe traditës historike, nuk është një triumf spektakolar, por vdekje e heshtur, si dëshmitar i pakëndshëm i fuqisë dhe sakrificës. Dekapitimi në Romë gjatë persekutimeve të Neroniut simbolizon integritetin e tij moral dhe autonominë shpirtërore, një martirizëm që vulos shenjtërinë e tij pa fshirë të kaluarën.
Në përfundim, Pali i Tarsit mishëron atë pjesë të krishterimit që lind nga thyerja dhe dhuna, por që mund të transformojë dhunën në shenjtëri. Ai tregon se religjioni nuk është kurrë një linjë e pastër, por një proces i ndërthurur i dhunës, autoritetit dhe hirit, ku e keqja nuk fshihet, por përdoret si bazë për reflektim dhe shndërrim moral.
“Shenjtëria nuk është mosdhunë, por aftësia për të shndërruar dhunën dhe të kaluarën në një burim për kuptim dhe përvojë etike.” – reflektim mbi Palin sipas Arendt dhe Benjamin.
Përgatiti: Albert Vataj
