Nga Albert Vataj
Asnjë grua e artit nuk pati një fat të tillë të trisht sa Camille Claudel. Një grua që erdhi për të treguar, në veçanti botës maskiliste, se shpirti krijues nuk i përjashton gratë nga bota magjike e artit, pavarësisht pretendimeve të burrave për zotërim absolut, duke tentuar t’i trajtojnë gra si Camille Claudel vetëm si objekte seksuale, dhe vetëm aq.
Camille Claudel ishte një grua e bukur, dhe bukuria e saj fizike shpesh përmendet në kujtimet dhe dokumentet e kohës. Përveç talentit të saj të jashtëzakonshëm si skulptore, ajo ishte e njohur për pamjen tërheqëse dhe karizmën që reflektonte personalitetin e saj të fuqishëm.
Portretet dhe fotografitë e saj tregojnë një grua me tipare të rafinuara, sy të thellë dhe një prani të ndritshme që tërhiqte vëmendjen. Pamja e saj ishte e kombinuar me një energji krijuese që e bënte të dallueshme në qarqet artistike të Parisit të shekullit të 19-të.
Për Rodin, bukuria e Camille dhe shpirti i saj i zjarrtë ishin një burim i madh frymëzimi. Disa prej skulpturave të tij më të famshme janë ndikuar nga marrëdhënia dhe figura e saj, siç është rasti me veprën La Danaïde. Por bukuria dhe forca e saj shpesh e bënë atë edhe objekt xhelozie dhe tensioni në marrëdhëniet personale dhe profesionale.
Në atë kohë, për një grua që ishte njëkohësisht e bukur, e talentuar dhe e pavarur, ishte veçanërisht e vështirë të gjente pranimin në një shoqëri që i vendoste kufij të ashpër grave. Për Camille-n, bukuria dhe pavarësia e saj shpesh perceptoheshin si kërcënim nga ata që e rrethonin, duke kontribuar ndoshta edhe në trajtimin e padrejtë që ajo përjetoi në jetën personale dhe artistike.
Camille Claudel, ishte padyshim një nga figurat më të ndritura dhe tragjike të artit të shekullit të 19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të, ishte një skulptore e shquar franceze. Jeta e saj u përshkua nga një marrëdhënie komplekse dhe shpesh e dhimbshme me mentorin dhe partnerin e saj, Auguste Rodin, si dhe nga një përballje e vështirë me normat patriarkale të kohës dhe vuajtjet personale.
Camille Claudel u takua me Rodin kur ishte një artiste e re dhe e talentuar, duke punuar si asistente në studion e tij. Ajo u bë jo vetëm nxënëse e tij, por edhe bashkëpunëtore dhe muzë. Marrëdhënia e tyre, e cila zgjati mbi një dekadë, ishte e mbushur me pasion, por edhe me tensione. Rodin refuzoi të ndahej nga e dashura e tij prej kohësh, Rose Beuret, dhe kjo tradhti e perceptuar nga Claudel i shkaktoi asaj dhimbje të thellë emocionale.
Camille Claudel zhvilloi një stil të saj të veçantë, i cili shpesh konkurroi me atë të Rodin-it. Ajo krijoi disa nga veprat më të rëndësishme të artit të saj gjatë kësaj periudhe, përfshirë skulpturën e famshme The Waltz dhe The Mature Age. Ky i fundit interpretohet shpesh si një metaforë e ndarjes së saj me Rodin dhe e braktisjes që ajo ndjente.
Pas ndarjes me Rodin rreth vitit 1892, jeta e Claudel u përkeqësua ndjeshëm. Ajo luftoi për të gjetur mbështetje financiare dhe për të ruajtur pozitën e saj në botën e artit, që dominonte nga meshkujt. Edhe pse talenti i saj u vlerësua, ajo vuajti nga izolimi dhe mungesa e njohjes së plotë të punës së saj.
Në fillim të viteve 1900, shëndeti mendor i Claudel u përkeqësua. Ajo filloi të zhvillonte paranoja, duke besuar se Rodin dhe të tjerët po komplotonin kundër saj. Në vitin 1913, familja e saj, veçanërisht vëllai i saj Paul Claudel, një shkrimtar dhe diplomatë i njohur, e bëri të mundur izolimin e saj në një spital psikiatrik. Ajo kaloi 30 vitet e fundit të jetës së saj në institucione, pavarësisht dëshirës së saj për të dalë dhe mungesës së provave që tregonin se ajo ishte një rrezik për të tjerët apo për veten.
Problemet me shëndetin mendor të Camille Claudel janë një nga aspektet më të debatueshme të historisë së saj dhe shpesh interpretohen në kontekstin e trajtimit të grave gjatë asaj periudhe. Ka disa faktorë që mund të ndihmojnë në ndriçimin e kësaj çështjeje.
Ka dëshmi që Camille kishte simptoma të problemeve mendore, përfshirë paranojën dhe izolimin social, sidomos pas ndarjes me Rodin dhe humbjes së mbështetjes financiare dhe emocionale. Megjithatë, disa studiues dhe historianë sugjerojnë se këto simptoma mund të jenë përkeqësuar nga presioni i jashtëzakonshëm që ajo përjetoi si grua në një botë të dominuar nga burrat, si dhe nga izolimi social që i imponoi familja dhe shoqëria.
Në Francën e fillimit të shekullit të 20-të, gratë që sfidonin normat shoqërore shpesh stigmatizoheshin si “histerike” ose “të çmendura”. Artiste të tjera gra, si Berthe Morisot dhe Mary Cassatt, përjetuan sfida të ngjashme në një shkallë më të lehtë. Në rastin e Camille Claudel, mungesa e mbështetjes nga familja dhe shoqëria mund të ketë kontribuar në perceptimin se ajo ishte “e paqëndrueshme”.
Vëllai i saj, Paul Claudel, një katolik i devotshëm dhe shkrimtar i famshëm, luajti një rol të rëndësishëm në izolimin e saj. Paul kishte bindjen se Camille ishte “e humbur shpirtërisht” dhe shpesh e portretizonte atë si një grua të çrregulluar në shkrimet e tij. Familja e saj, veçanërisht pas vdekjes së nënës së tyre, refuzoi të kërkonte lirimin nga spitali psikiatrik, edhe pse disa mjekë argumentonin se ajo nuk ishte më një rrezik për shoqërinë.
Duke qenë një grua që kërkonte autonomi artistike dhe jetonte jashtë normave tradicionale, Camille u përball me izolim të dyfishtë: atë të një artisteje që sfidonte pritshmëritë e kohës dhe atë të një gruaje që nuk e përkonte me rolin tradicional të “bashkëshortes” apo “motrës së përkushtuar”.
Disa historianë ishin të mendimit se shtrimi i saj në spital mund të ketë qenë një mënyrë për ta larguar nga qarkullimi shoqëror dhe për ta flakur tej, si grua, por edhe si antikonformiste. Me mungesën e mbështetjes financiare dhe sociale, ajo u bë më e cenueshme ndaj kësaj stigmatizimi dhe manipulimi.
Shumë biografë të Camille Claudel-it argumentojnë se shtrimi i saj në spital ishte më shumë një padrejtësi sesa një masë e domosdoshme. Dokumentet historike tregojnë se ajo ishte në gjendje të komunikonte qartë dhe të mbronte veten në kohën kur u shtrua në spital. Megjithatë, stigma ndaj grave të pavarura dhe mungesa e një sistemi mbrojtjeje për personat vulnerabël e bëri të pamundur daljen e saj nga institucioni.
Problemet e Camille Claudel-it me shëndetin mendor nuk mund të reduktohen vetëm në një diagnozë mjekësore. Ato janë rezultat i një kombinimi të presioneve personale, profesionale dhe shoqërore që ajo përjetoi si grua artiste në një epokë thellësisht patriarkale. Izolimi i saj në një spital psikiatrik për 30 vjet duket më shumë si një akt braktisjeje dhe shtypjeje sesa një kujdes i vërtetë për mirëqenien e saj. Fatkeqësisht, historitë si ajo e Camille Claudel-it tregojnë sa lehtësisht mund të shkatërrohen talenti dhe jeta kur fuqia sociale përdoret për të shtypur në vend që të mbështesë.
Camille Claudel vdiq në vitin 1943, duke lënë pas një trashëgimi artistike që për një kohë të gjatë u injorua. Vetëm në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të puna e saj filloi të vlerësohej siç duhet. Ajo tani konsiderohet një nga artistet më të rëndësishme të kohës së saj, dhe jeta e saj është bërë simbol i betejës së grave për njohje dhe pavarësi në art dhe shoqëri.
Tragjedia e Camille Claudel është një kujtesë e padrejtësive që shumë gra artiste kanë përjetuar dhe ende përjetojnë. Ajo ishte një krijuese me një talent të jashtëzakonshëm, por fati dhe normat sociale të kohës u bënë pengesë për gjenialitetin e saj. Megjithatë, puna dhe historia e saj vazhdojnë të frymëzojnë breza artistësh dhe aktivistësh.
