George Sand, emri i një gruaje që theu skemat, sfidoi moralin e kohës dhe e shtyu letërsinë drejt një bote ku ndjenja dhe mendimi shpërfaqen lirshëm. Me emrin e saj të vërtetë, Amantine Lucile Aurore Dupin, ajo u bë një nga zërat më të fuqishëm të shekullit XIX, jo vetëm si romanciere, por si një ndër mendjet më të lira dhe më të guximshme të Francës moderne. E lindur më 1 korrik 1804 në Paris dhe e ndarë nga jeta më 8 qershor 1876 në rezidencën e saj letrare të Nohant-Vic, Sand mbetet një figurë që edhe sot frymëzon, provokon, mahnit.
Sand tronditi opinionin publik me veshjet e saj mashkullore, me cigaren, me jetën sentimentale të hapur, me mendimin e saj progresist; por mbi të gjitha, ajo i tronditi me penën e saj, një penë që digjte, që sfidonte, që e ngjiste dashurinë në sfera ku vetëm poetët e mëdhenj kishin shkelur.
Ndër faqet më të ndritshme të jetës së saj janë pa dyshim letrat e pasionit, ato që shkëmbeu me Alfred de Musset, poetin romantik, i cili hyri në jetën e saj si një stuhi dhe doli prej saj i përflakur. Këto letra, të ruajtura si relike të një dashurie që djeg, dëshmojnë se Sand dinte t’i jepte formë edhe epshit, edhe mallëngjimit, edhe dhembjes, gjithnjë me një elegancë që e ngre pasionin në art.
Këtu është një pjesë nga një letër autentike, kokëfortë e zjarrtë, që George Sand i shkroi Musset-it në kulmin e marrëdhënies së tyre në vitin 1833:
Letër e George Sand për Alfred de Musset:
“Ti je gjithçka që unë dua, gjithçka që dëshiroj, gjithçka që më ndez dhe më turbullon. Shikimi yt më shkatërron ende edhe kur i kam sytë mbyllur. Dorën tënde mbi trupin tim e ndiej ende, të nxehtë, të pangopur, të ëmbël dhe mizore njëkohësisht… Unë të dorëzohem ty, në ëndërr ashtu si në kujtim. Eja shpejt, i dashuri im, të pres, lakuriq nga dëshira.”
Kjo letër nuk është vetëm një rrëfim erotik: ajo është një shpirt që flet pa frikë, një grua që i lejon vetes të dëshirojë, të kërkojë, të thërrasë, në një kohë kur nga gratë pritej heshtje dhe vetëpërmbajtje. Sand guxoi të jetë vetvetja, dhe kjo e bëri të pavdekshme.
Por George Sand nuk ishte vetëm dashnore e zjarrtë; ajo ishte edhe nënë, një rol që e ushtronte me të njëjtën intensitet emocional, por me një urtësi të ashpër, që vinte si nga përvoja, ashtu edhe nga dhimbja e jetës. Letra që i shkruan djalit të saj, Maurice, më 17 maj 1836, është një testament i këtij autoriteti të butë, një përzierje e ankthit prindëror me filozofinë morale, ku Sand shfaqet si udhërrëfyese e një brezi të ri që përballet me vese e realitete të ashpra.
Letër e George Sand për djalin e saj, Maurice (17 maj 1836):
Djali im i dashur,
Kolegj është një burg, dhe mbikëqyrësit janë tiranë. Por bota është aq e korruptuar, aq e vrazhdë, sa shpesh ka nevojë për kamxhik e zinxhirë. Shoh se shokët e tu e kanë humbur pafajësinë e moshës së tyre dhe se, pa një disiplinë të hekurt, do të fundoseshin në vese të turpshme. Kjo nuk duhet të të befasojë, por duhet të të pikëllojë.
Jeta është një luftë, i varfri im, dhe ti sot hyn në të. Të mirët janë gjithmonë në betejë kundër të këqijve; të këqijtë janë të shumtë, por u mungon forca morale, dhe është pikërisht kjo forcë që fiton gjithmonë.
Kujtohu se të kam rritur me idealin e pastërtisë; kujtohu për besimin e pakufishëm që kam pasur tek ti. Që në ditën e parë të jetës së motrës sate, unë ta besova ty, ta dhashë si vajzë të pagëzuar, që të kuptoje detyrimin ndaj saj: të jesh mbështetja, këshilla, mbrojtësi i saj.
Babai yt dëshiron që ti të rritesh në kolegj: ai ka të drejtë. Çdo vuajtje që ndien tani është e nevojshme për të të bërë burrë, për të të mësuar të dallosh të mirën nga e keqja, gëzimin e vërtetë nga dhimbja. Duhet të shohësh sa të humbur janë njerëzit dhe të kuptosh detyrimet e tua.
Për ato që thonë për mua, mos u merakos. E di që shkrimet e mia ngjallin shumë zëra dhe se njerëzit flasin nga kureshtja e kotësia për këdo që guxon të shkruajë shumë.
Mbaje krenarinë tënde si një thesar. Të përqafoj me dashuri.
Përgatiti: Albert Vataj
