Nga Albert Vataj
Percy Bysshe Shelley ishte një prej atyre shpirtërave të rrallë poetikë, jeta e të cilëve nuk ecën, por shpërthen. Ai nuk jetoi, ai u flak pas horizontesh, utopish, pasioneve, ideve që për kohën ishin më tepër rrufe sesa mendime. Romantikët ishin meteorë, por Shelley ishte vetë stuhia, i papërmbajtshëm në idealin e lirisë, i pakapshëm në ndjenjë, i pashlyeshëm në revoltën e tij kundër tiranisë së mendimit dhe moralit.
Ai erdhi në jetë në një familje aristokratike, u rrit si një kryengritës i lindur, i paaftë të pajtohej me rregullin, konformizmin, traditën që ngufiste shpirtin. Qysh i ri, shpalli ateizmin e tij me një pasion të thellë filozofik që i kushtoi përjashtimin nga Oksfordi. U dashurua stuhishëm, shkroi me ethe, udhëtoi mes trazimesh, shkaktoi skandale, i shpëtoi përndjekjes, ndërtoi miqësi që u bënë legjenda, si ajo me Byron-in. Në çdo hap, Shelley jetonte në skajin e ekzistencës, aty ku frymëzimi dhe rreziku ndahen me një fije të padukshme.
Poezia e tij është një simfoni e ankthit kozmik dhe e shpresës titanike, një himn për shpirtërat që s’pranojnë robërinë, për ëndërrimtarët që nuk ngrihen vetëm të shohin qiellin, por përpiqen t’i ndryshojnë yjet. Tek “Ode to the West Wind”, ai vendos një nga thirrjet më të fuqishme të letërsisë botërore, një lutje që era t’i marrë idetë, t’i shpërndajë si farë ndryshimi, si ngjarje shpirtërore.
Percy Bysshe Shelley po lundronte drejt shtëpisë së tij në Villa Magni, në Lerici, buzë Gjirit të Lerici-t, kur u mbyt.
Ai sapo kishte përfunduar një udhëtim në Livorno, ku ishte takuar me miqtë dhe poetët romantikë, Lord Byron dhe Leigh Hunt, për të diskutuar mbi gazetën e tyre të re, The Liberal.
Shelley mezi priste të kthehej atë mbrëmje, pavarësisht paralajmërimeve për një stuhi që po afrohej.
Varka e tij, Don Juan (të cilën ai e kishte riemërtuar Ariel), u kap nga një shtrëngatë e beftë dhe e dhunshme, dhe u përmbys.
Dhjetë ditë më vonë, deti e solli trupin e tij në breg, së bashku me trupat e dy shokëve të tij, Edward Williams dhe të riut Charles Vivian, pranë Viareggio-s.
Kur e gjetën, në xhepin e tij ishte ende një libër me poezi të Keats-it.
Një poet i mbytur me vargjet e një poeti tjetër ngjeshur mbi gjoks.
Është e vështirë të imagjinohet një fund më i përshtatshëm dhe njëkohësisht më i dhimbshëm.
Shelley kishte qenë gjithmonë njeriu që ndiqte stuhitë, në mendimet e tij, në dashuri, në vetë jetën.
E shoqja, Mary Shelley, e njihte këtë anë të tij më mirë se kushdo.
Ajo ishte vetëm gjashtëmbëdhjetë vjeçe kur e ndoqi nëpër Europë, duke lënë gjithçka pas në emër të dashurisë dhe bindjes.
Së bashku ëndërruan të ndryshonin botën, dhe së bashku u përballën me humbje të pamëshirshme.
Varrosën tre nga fëmijët e tyre. Jetuan në mërgim, të rrethuar nga borxhet, sëmundjet dhe pikëllimi.
Mary e adhuronte Percyn, por edhe vuante prej tij. Ai ishte i pasionuar por i pakujdesshëm, dashuror dhe lartësues, një burrë që mund të shkruante për bukurinë e përjetshme, ndërsa harronte sa të brishtë ishin njerëzit pranë tij.
Kur Percy u mbyt, Mary ishte vetëm 24 vjeç e ve, e vetmuar dhe duke mbajtur në shpinë peshën e gjithë historisë së tyre.
Ajo e kaloi pjesën tjetër të jetës duke ruajtur veprën e tij, duke redaktuar poezitë, duke mbrojtur emrin e tij. Por në ditarin e saj ajo shkroi se ta dashuroje atë kishte qenë dhurata e saj më e madhe, dhe plaga e saj më e thellë.
Thuhet se kur trupin e tij e dogjën në bregdet, zemra e tij nuk u dogj.
Thoshin se ishte ngurtësuar prej sëmundjes, por për Maryn kjo dukej si diçka tjetër, një sfidë e çuditshme, një refuzim i fundit për t’u shkatërruar nga zjarri që kishte përpirë çdo gjë tjetër.
Ajo e ruajti atë zemër për gjithë jetën, e mbështjellë në mëndafsh.
Jo si një romantizëm, por si një simbol i diçkaje prej të cilës nuk mund të ndahej kurrë, një burrë që kishte dashur aq fort, sa nuk ishte i destinuar të zgjaste.
“Këngët tona më të ëmbla janë ato që lindin nga mendimet më të trishta.”
Percy Bysshe Shelley
“Ai ishte gjithçka që kisha, dhe megjithatë, duke e dashur, humba veten.”
Mary Shelley (Ditari, 1822)
Percy Shelley vdiq i ri, me poezi në xhep dhe një stuhi në mushkëri.
Ai jetoi dhe dashuroi si zjarr—i ndritshëm, i rrezikshëm, i paharrueshëm.
Dhe ndoshta për këtë arsye, edhe pas dy shekujsh, historia e tij ende ndihet e gjallë.
Jo sepse ishte e përsosur, por sepse ishte e vërtetë.
Stuhia u bë epitafi i Shelley’s, një vulë e natyrshme e një jete që nuk kërkoi qetësi, sepse qetësia do të ishte tradhti ndaj vetvetes. Në flakët që dogjën trupin e tij në pyjet ceremoniale, miqtë panë zemrën që nuk digjej dot, një simbol që u bë legjendë e pavdekshme e romantizmit.
Shelley mbetet poeti i rebelimit të brendshëm, i së bukurës që sfidon, i shpirtit që nuk pranon të nënshtrohet. Ai është dëshmi se disa njerëz nuk jetojnë në kohë, ata fryjnë kohën, si era që shpërthen mbi botë. Dhe po aq sa jeta e tij ishte një stuhi, ishte stuhia ajo që i mbylli ciklin, një akt final poetik, sikur natyra vetë të donte të shkruante me erë dhe dallgë atë që historia e letërsisë do ta shkruante me letër dhe dridhje.
