Nga Albert Vataj
Të gjithë gjenitë e kanë pasuruar botën me mendjen dhe veprën e tyre, jetën me çudira, por kjo e bastit të Arthur Schopenhauer është sintezë e asaj që “përndoqi” jetën e tij, të qëndruarit vetëm, ose më saktë mospranimi i atyre që nuk janë të denjë për shoqërinë e tij.
Arsyeja pse e bënte këtë zbulon një nga mendjet më të mprehta dhe më të pamëshirshme të filozofisë.
Arthur Schopenhauer kaloi dekadat e fundit të jetës pothuajse krejtësisht vetëm në Frankfurt.
Jo sepse ishte i përjashtuar.
Por sepse e preferonte këtë mënyrë jetese.
Shoku i tij i vetëm i qëndrueshëm ishte një seri pudelash, të gjithë të quajtur Atma, në sanskritisht, “shpirt” ose “shpirt-i-botës.”
Ai i adhuronte. I përmirësonte. I ligjëronte.
Kur njëri s’i bindej, ai shpërthente:
“Ti nuk je një qen, je një njeri!”
Duke e njohur Schopenhauerin, kjo mund të shihej edhe si një fyerje.
Çdo mbrëmje, ai ecte drejt Englischer Hof, një restorant i mbushur me oficerë britanikë.
Ulej në të njëjtën tryezë.
Poroste të njëjtin vakt.
Dhe përpara se të hante, vendoste një monedhë ari përpara tij.
Pas darkës, me të njëjtën saktësi të qetë, e fusnin sërish monedhën në xhep.
Këtë e bënte çdo natë.
Një ditë, një kamarier e pyeti pse.
Schopenhauer nuk hezitoi: “Është një bast me veten time.
Dita që këta zotërinj të diskutojnë për diçka tjetër përveç kuajve, grave ose qenve,
unë do t’ua dhuroj këtë monedhë kishës.”
Ai nuk humbi kurrë bastin.
Jo njëherë.
Jo për 30 vjet.
Schopenhauer nuk ishte mizantrop sepse ishte i ftohtë.
Ishte mizantrop sepse vëzhgonte me kujdes.
Ai shikonte njerëzit:
• duke ndjekur kënaqësi që nuk i mbushnin,
• duke u ngjitur pas besimeve që nuk ishin të vërteta,
• duke shpërqendruar veten nga një jetë që nuk e kuptonin.
Ai besonte se dëshira krijon vuajtje, dhe kënaqësia shkatërron dëshirën, duke lënë një boshllëk që ne përpiqemi ta mbushim përsëri.
Shumë njerëz e quajnë këtë pesimizëm.
Schopenhauer e quante qartësi.
Ai shkroi një nga rreshtat më ikonë të filozofisë:
“Njeriu mund të jetë vetvetja vetëm aq kohë sa është i vetëm.
Nëse nuk e do vetminë, nuk e do lirinë.”
Për të, vetmia nuk ishte tërheqje.
Ishte pavarësi.
• Pa performanca.
• Pa maska sociale.
• Vetëm mendim, i papërpunuar dhe i pastër.
Ai jetonte në një botë që e besonte të verbër, dhe në vend që të bërtiste në turmë, ai hidhte një hap pas dhe thjesht shikonte.
Ai pretendonte se urrente njerëzimin.
Megjithatë e kuptonte më mirë se pothuajse çdo njeri tjetër.
Ai evitonte njerëzit.
Megjithatë shkroi libra që formësuan Nietzsche-n, Freud-in, Einstein-in, Tolstoy-n, Jung-un.
Ai shikonte jetën si vuajtje.
Megjithatë gjeti gëzim te qentë e tij, librat e tij, shëtitjet e tij.
Ai refuzonte botën, por bota përfundimisht erdhi tek ai.
Schopenhauer vdiq në vitin 1860, vetëm në apartamentin e tij në Frankfurt.
Pudeli i tij Atma ishte pranë tij.
Ai la para në testament posaçërisht për të siguruar që qeni do të kujdesej.
Kur vdiq, librat e tij pak lexoheshin.
Mjeshtria e tij pothuajse nuk u shit.
Bota nuk ishte gati për dikë kaq të sinqertë.
Dekada më vonë, mendjet më të mëdha të shekullit tjetër e rishkruan, dhe kuptuan se ai kishte parë diçka që të gjithë kishin humbur.
Ajo monedhë ari nuk ishte thjesht një shaka.
Ishte verdikti i Schopenhauer-it mbi bisedën njerëzore, shpërqendrimin njerëzor, kufizimet njerëzore.
Ai priste që dikush, kushdo, të ngrihej mbi bisedën e vogël.
Nuk e bëri askush.
Kështu e mbajti monedhën.
Por na dhuroi diçka tjetër:
Një pasqyrë.
Të qartë, të ftohtë, dhe e pamundur për t’u shmangur.
Dhe 150 vjet më vonë, ne ende shikojmë brenda saj,
duke u përpjekur të kuptojmë veten përmes syve të një njeriu që zgjodhi të qëndronte në distancë.
Arthur Schopenhauer (1788–1860) ishte filozofi që nuk besonte tek njerëzit, por besonte me pasion tek e vërteta.
