Shkencëtarët kanë hedhur dritë mbi një nga spektaklet më të mahnitshme dhe enigmatike të universit tonë të afërt: “shiun koronal”. Nuk bëhet fjalë për reshje uji, por për një “shi” plazme të mbinxehur, që ndodh në zemrën e zjarrtë të sistemit tonë diellor, sipas “Science Alert”.
Ky fenomen ndodh në koronën diellore – shtresa më e jashtme, më e hollë dhe njëherësh më e nxehtë e atmosferës së Diellit. Aty, grimcat e plazmës nisin një udhëtim të mrekullueshëm përgjatë vijave të fushës magnetike, duke rrëshqitur në forma harqesh kolosale, që ngrihen në hapësirë si kurora drite. Në këto harqe, nxehtësia ekstreme dhe energjia magnetike krijojnë një vallëzim të zjarrtë, ku plazma ngrihet, ftohet dhe bie sërish, si një shi që përfshin vetë qiellin e Diellit.
Ndryshe nga shiu tokësor, që mbart pikla uji, “pikat” e këtij shiu janë grimca plazme që arrijnë temperatura prej miliona gradë Celsius. Megjithatë, kur ato ftohen mjaftueshëm, bëhen më të dendura dhe nisin të bien përsëri drejt sipërfaqes së Diellit – një proces që shpalos bukurinë dhe dinamikën e përhershme të yllit tonë.
Përmasat e këtyre harkimeve magnetike janë marramendëse: ato mund të shtrihen deri në pesë herë lartësinë e Tokës, duke krijuar struktura që sfidojnë çdo përfytyrim njerëzor mbi përmasat dhe fuqinë e natyrës.
Prej vitesh, shkencëtarët kanë mbetur të hutuar përpara shpejtësisë me të cilën formohej ky “shi diellor”. Modelet teorike sugjeronin se procesi duhej të zgjaste orë apo edhe ditë, ndërsa vëzhgimet nga teleskopët hapësinorë tregonin se fenomeni ndodhte brenda vetëm pak dhjetëra minutash, veçanërisht pas shpërthimeve të fuqishme diellore.
Zgjidhja e misterit erdhi nga një ekip studiuesish të Universitetit të Havait, të cilët zbuluan elementin që mungonte në ekuacion: përbërja kimike e koronës diellore nuk është e qëndrueshme. Në simulimet e tyre të avancuara, ata lejuan ndryshime në përqendrimet e elementeve si hekuri, magnezi dhe silici – dhe papritur, “shiu” u formua brenda 35 minutash, duke përputhur modelin teorik me vëzhgimet reale.
Ky zbulim ndryshon mënyrën se si kuptojmë ftohjen dhe nxehtësinë në atmosferën diellore. Ndryshimet në përbërje ndikojnë drejtpërdrejt në humbjen e nxehtësisë, duke ftohur në mënyrë të menjëhershme majat e harkut magnetik. Si pasojë, materiali i ngrohur ngrihet, pastaj ftohet me shpejtësi dhe bie sërish – një cikël i përjetshëm i rilindjes plazmike.
Sipas studiuesve, ky proces mund të jetë çelësi për të kuptuar mekanizmat e brendshëm të energjisë së koronës dhe mënyrën si ajo ruan temperaturat e saj jashtëzakonisht të larta – një nga misteret më të mëdha të fizikës diellore.
Zbulimi, i publikuar në revistën “The Astrophysical Journal”, jo vetëm që zgjidh një enigëm të gjatë, por hap një kapitull të ri në kërkimet për ngrohjen koronalë, stuhitë diellore dhe ndikimin e tyre në klimën hapësinore që prek edhe Tokën.
Në dritën e këtij studimi, shiut i Diellit nuk i mungon poezia: është vallëzimi i dritës dhe materies, një kujtesë se edhe në furinë e plazmës, universi di të krijojë bukuri me ritmin e përkryer të shkencës.
Përgatiti: Albert Vataj
