Nga Albert Vataj
Ai mund të preferonte dritat e skenës dhe ovacionet e publikut, luksin dhe lavdinë e artit, por preferoi të dëgjonte zemrën e tij, thirrjen që i bënte gjaku dhe shpirti, dhe të shkonte atje ku çdo moment mund të jetë i fundit, çdo fjalë që thua e mendim që bluan në kokë, mund të fiken në çast, dhe ëndrra, ëndrra e artit të mbetet pjesë e kujtesës, pjesë e një rrugëtimi arti që e trashëgoi nga familja dhe e pasuroi me talentin e tij.
Oleksandr Dushakov është balerini që ndaloi kërcimin mbi skenë për të veshur çizmet e ushtarit në baltën e luftës, zhveshi petkat e roleve pwr t’u veshur me rrobet e kamuflazhit. Nga elegance e trupit që kërkon përsosmëri në lëvizje, te shtrëngimi i armës që kërkon mbijetesë, ky është udhëtimi i tij, një rrëfim që shkon përtej artit, përtej dhimbjes, përtej njeriut vetë, shkon te thirrja e etershme e atdheut, i jetwve qw u flijuan nw themelet e kësaj lufte.
Dushakov nuk është më vetëm një emër në programet e baletit të Kievit, por një simbol i atyre që nuk u dorëzuan. Ai ishte në Paris, në qytetin e dritave, nw skenën e madhërishme tw lavdisw, kur qielli i Ukrainës u errësua nga avionët rusë. Shfaqja e tij e radhës do të ishte një tjetër, ajo e luftës, me skenografi prej gërmadhash dhe ndriçim prej zjarri. Në vend të orkesrës, ai dëgjoi bubullimën e artilerisë. Dhe megjithatë, ai nuk e humbi ritmin, sepse baleti i kishte mësuar disiplinën, durimin, lëvizjen në harmoni me forcat që të rrethojnë.
Në intervistat e tij, ai flet me një qetësi që të trondit. Thotë se pylli e shpëtoi, e mbajti gjallë me frymën e vet, me kujtesën e fëmijërisë, me dritën që i jepte natyra kur njerëzit mungonin. Si balerin, ai e ka parë trupin si instrument arti; si ushtar, ai e pa trupin si armë mbijetese. “Sigurisht që më ndihmon baleti,” thotë ai. “Në luftë gjithçka është ritëm, frymë, kontroll. Nëse humbet ekuilibrin, humbet jetën.”
Ky burrë që dikur përkulej nw shenjw mirwnjohjeje para duartrokitjeve dhe ovacioneve tw publikut artdashws, sot përkulet para kujtesës së atyre që nuk u kthyen nga rruga drejt lirisw. Dhe në këtë përkulje ka më shumë madhështi se në çdo skenë të ndriçuar. Ai nuk lufton vetëm për tokën e tij, por për shpirtin e saj. Lufton për të ruajtur të drejtën e një populli që të kërcejë sërish, jo në hijen e frikës, por në dritën e lirisë.
Në thelb, historia e Dushakovit është një metaforë e madhe për njeriun që kthehet tek vetvetja. Arti dhe lufta, të ndara nga një oqean simbolesh, takohen te njeriu që kupton se e bukura dhe e dhimbshmja mund të bashkëjetojnë. Ai është dëshmia e gjallë se estetika nuk përjashton heroizmin, dhe se ndonjëherë shpirti artistik është më i fortë se çeliku.
Në çdo hap që hedh në fushën e betejës, ai bart në kujtesë çdo hap që ka hedhur mbi skenë. Dhe ndoshta, në ndonjë moment qetësie, në ndonjë gropë të ftohtë balte, Dushakov imagjinon një lëvizje të vogël, një kthesë të trupit, një piruetë të padukshme që ndodh mes plumbave. Aty, për një çast, arti dhe lufta bashkohen, dhe lind ajo që s’mund ta vrasë asnjë armë: dinjiteti.
Kur lufta të mbarojë, nëse ai kthehet sërish në skenë, publiku nuk do të shohë më thjesht një balerin. Do të shohë një njeri që ka vallëzuar me vdekjen dhe ka mbijetuar. Dhe në çdo lëvizje të tij do të dëgjohet një melodi e re, ajo e qëndresës. Sepse Oleksandr Dushakov është provë se arti s’mund të vritet. Ai vetëm ndërron formë, nganjëherë vesh uniformë, nganjëherë mban pushkë, por gjithmonë mbetet akt dashurie ndaj jetës.
