Nga Albert Vataj
Hans Christian Andersen u refuzua, u tall dhe iu tha se nuk do të kishte kurrë sukses, pastaj ai shkroi “Pëllumbi i shëmtuar” dhe e ndryshoi përgjithmonë letërsinë, duke shndërruar këtë pëllumb një mjellmë të botës së tij shpirtërore.
Një djalë lind nga një larëse rrobash dhe një këpucar aq të varfër sa mezi siguronin dru për zjarr. Dhomën e përshkonte era. Dyshemeja ishte tokë e zhveshur. Jashtë, fëmijët e pasur luanin lojëra në të cilat ai kurrë nuk do të ftohej.
Emri i tij ishte Hans Christian. Dhe bota s’e kishte ende idenë çfarë po vinte.
Hans u rrit duke parë nënën e tij që lante rroba në lumin e akullt të Odenses, derisa duart i çaheshin dhe i gjakoseshin. Babai i tij, një ëndërrimtar që i lexonte tregime nën dritën e qiririt, vdiq kur Hans ishte vetëm njëmbëdhjetë vjeç. Në moshën katërmbëdhjetëvjeçare, plotësisht i vetëm dhe jashtëzakonisht naiv, Hans u nis për në Kopenhagë, me disa monedha në xhep dhe me besimin se, në një mënyrë apo tjetër, do të bëhej i famshëm.
Drejtorët e teatrove qeshnin me pamjen e tij të gjatë e të çuditshme dhe me theksin provincial. Ishte shumë i gjatë, shumë i ngathët, shumë i varfër, shumë “gabim”. Jetonte në papafingo. Vuante urinë. Njerëzit e tallnin haptazi. Elita e Kopenhagës e trajtonte si një kuriozitet zbavitës, fshatarin që mendonte se mund të bëhej artist.
Një kritik shkroi se libri i tij i parë duhej “hedhur në zjarr”.
Por Hans kishte diçka që varfëria nuk mund ta shkatërronte, histori që jetonin brenda tij dhe kërkonin të rrëfeheshin.
Në fillim të të tridhjetave, diçka ndryshoi. Përrallat që po shkruante, tregime të thjeshta me një të vërtetë emocionale të thellë, filluan të gjenin lexues.
“Sirena e Vogël”, “Rrobat e reja të Perandorit”, “Thumbelina”, nuk ishin thjesht përralla për fëmijë; ishin dritare drejt shpirtit njerëzor.
Dhe pastaj, në vitin 1843, ai shkroi “Pëllumbi i shëmtuar”.
Në sipërfaqe, ishte historia e një zogu që nuk përshtatet, që përbuzet e tallet, dhe që zbulon se në të vërtetë ishte një mjelmë e bukur.
Por kushdo që njihte Andersenin, e kuptonte të vërtetën, ai po shkruante për veten e tij.
Djali i ngathët nga Odense. I dështuarin provincial që u përqesh në sallonet e Kopenhagës. I huaji që nuk ndjeu kurrë se i përkiste diku.
Ai më në fund ishte shndërruar në diçka që bota nuk mund ta injoronte, jo duke ndryshuar se kush ishte, por duke e pranuar veten.
Fama erdhi, por nuk e shëroi dot. Hans mbeti i pasigurt, i ankthshëm dhe i vetmuar gjithë jetën. U dashurua shumë herë, por gjithmonë u refuzua. Nuk u martua kurrë. U shqetësua vazhdimisht për paratë, pavarësisht suksesit. E mbajti varfërinë e fëmijërisë si një plagë që nuk u mbyll plotësisht.
Por ajo plagë u bë dhurata e tij për botën.
Sepse Hans, që nuk reshti kurrë së ndjeri si i huaj, nuk reshti kurrë së shkruari për të huajt.
“Vajza me shkrepëseza”, fëmija që ngrin jashtë, ndërsa familjet e pasura festojnë pranë zjarrit, vinte drejtpërdrejt nga kujtimet e fëmijëve të varfër të Odenses dhe vuajtjet e nënës së tij. Ishte mënyra e tij për të thënë: Të shoh. Dhimbja jote ka rëndësi.
“Sirena e Vogël”, që heq dorë nga zëri i saj për një jetë tjetër, ishte vetë Hans, që shpesh ndjehej pa zë në shoqërinë e lartë të Kopenhagës, pavarësisht famës.
Ushtari prej teneqeje që dashuron nga larg, pa mundur kurrë të shprehë ndjenjat, sërish Hans, që shkruante për dashuritë e tij të paqëlluara.
Tregimet e tij nuk ishin arrati nga realiteti, ishin realiteti i shndërruar në diçka të durueshme, madje të bukur. Ishin letra për çdo fëmijë që ishte ndier ndonjëherë i padukshëm, i palumtur ose “i gabuar”.
Kur Hans Christian Andersen vdiq në vitin 1875, në moshën shtatëdhjetëvjeçare, ai ishte i famshëm në mbarë botën. Mbretër e mbretëresha e kishin nderuar. Përrallat e tij ishin përkthyer në dhjetëra gjuhë. Fëmijët në gjithë Evropën i dinin përmendësh historitë e tij.
Por trashëgimia e tij e vërtetë nuk ishte fama.
Ishte miliona njerëz që e gjetën veten në fjalët e tij. Fëmijët që lexuan “Pëllumbi i shëmtuar” dhe menduan: Ndoshta nuk jam i gabuar, ndoshta thjesht s’jam ende bërë ai që duhet të jem.
Ai dëshmoi se dhimbja jote më e madhe mund të bëhet dhurata jote më e madhe.
Se përvojat që të bëjnë të ndihesh i thyer mund të jenë pikërisht ato që të japin forcën për të shëruar të tjerët.
Se shndërrimi nuk është të bëhesh dikush tjetër, por të zbulosh kush ke qenë gjithmonë.
Hans Christian Andersen nuk e harroi kurrë djalin e varfër nga Odense.
Ai e mori me vete në çdo pallat mbretëror, në çdo sallon letrar, në çdo moment të jetës së tij të lavdishme.
Dhe në vend që ta fshihte atë të kaluar, ai e shkroi në përjetësi.
Pëllumbi i shëmtuar u bë me të vërtetë një mjelmë.
Dhe më pas e kaloi gjithë jetën duke shkruar për t’u dhënë besim edhe pëllumbave të tjerë të shëmtuar që të besonin në shndërrimin e tyre.
Siç shkroi ai vetë: “Vetë jeta është përralla më e mrekullueshme.”
Ai e jetoi këtë të vërtetë.
Dhe dy shekuj më vonë, tregimet e tij ende pëshpëritin të njëjtin mesazh për këdo që është ndier ndonjëherë se nuk i përket:
Ti nuk je forma e gabuar për këtë botë.
Bota thjesht s’e ka mësuar ende ta shohë bukurinë tënde.
Vazhdo përpara. Shndërrimi yt po vjen.
