Dy prej mendjet më brilante të një shekulli, në mbretërinë epistolare të fjalës dhe ndjenjës
Ky letërkëmbim i rrallë mes dy prej figurave më të ndritura të shekullit XX, Albert Camus dhe Simone de Beauvoir, është një dritare intime drejt shpirtit të dy mendjeve të mëdha që, përtej filozofisë dhe angazhimit publik, kanë jetuar një dashuri të thellë, të ndërlikuar dhe të pasionuar. Në këto letra, nuk gjejmë thjesht fjalë të bukura: gjejmë dy njerëz që luftojnë me vetminë, dëshirën, artin dhe kuptimin e jetës, duke e gjetur njëri-tjetrin si strehë dhe si sfidë.
Camus, me tonin e tij të përmbajtur por të ndjerë, e sheh Simone-n si muzën e tij, si një dritë në errësirën e përditshmërisë. Ndërsa Beauvoir, me një sinqeritet të guximshëm dhe një sensualitet të rafinuar, i përgjigjet me një përkushtim që tejkalon konvencionet e kohës. Letrat e tyre nuk janë thjesht dëshmi e një romance: ato janë një dialog i vazhdueshëm mes dy botëve që kërkojnë të kuptojnë veten përmes tjetrit.
Ky korrespondencë është një testament i fuqisë së fjalës, i ndjenjës së thellë njerëzore dhe i asaj dashurie që, edhe kur është e ndaluar apo e pamundur, mbetet e bukur, e ndritshme dhe e gjallë.
Albert Camus për Simone de Beauvoir Paris, 12 tetor 1951
“E dashura ime Sissi,
E di që nuk jam njeri me entuziazme të mëdha. Meyrink tha: ‘Është sentimentalizmi ai që e zbulon një maskara’, dhe unë po ashtu nuk i besoj shprehjeve të tepruara emocionale. Megjithatë, çdo takim ynë më ngjall një lirikë që përpiqem ta shtyp pa sukses. E di gjithashtu që shpëtimi gjendet vetëm në art dhe në veprim. Epo, ti i bashkon të dyja. Çfarë tjetër mund të ëndërrohet në një takim mes dy qenieve? Je muzika ime, shpirti im, piktura ime, [fjalë e palexueshme], njëkohësisht Hiri dhe Providenca, në pak fjalë, një shoqe që nuk besoja se do ta njihja më, në vetminë e këtij rrugëtimi që të dy e kemi zgjedhur (nëse nuk ishte ajo që na zgjodhi). Një artist pa muzë nuk është gjë e madhe. Kjo frazë e zakonshme, më fal, ndoshta vlen për të gjithë burrat. Veprim, pra! Edhe këtu, më jep kaq shumë. Do të mjaftonte pothuajse për një jetë të plotë: një dritë për natën e përditshmërisë dhe ‘tentakulat e errësirës’ (një shprehje magjepsëse në gojën tënde) kur nevoja për t’u larguar bëhet tepër e fortë përballë trazirës së botës. Çfarë kori më të mirë, siç thoshin grekët, se krahët e tu? Tani ndjej sikur kam jetuar më parë një priftëri të një mashtruesi. Por e vërteta, kur shfaqet, është gjëja më e ndritshme dhe e zhveshur që ekziston. Ndoshta për këtë arsye kalojmë jetën në gjysmëhije; por është vetëm një gjysmëhije, sepse ana tjetër është aq e ndritshme sa duhet të mbrohemi sikur të mbyllnim grilat. Nuk po humbas fillin, ajo që po përpiqem të shpreh me ngathtësi është se nuk mund të verbohem më nga ajo krenari qesharake që burrat marrin nga pavarësia, qoftë materiale, sociale apo emocionale: të dua, Sissi ime. I peshoj fjalët, për të cilat zakonisht ankohesh se jam tepër i kursyer. E di gjithashtu çfarë kuptimi kanë në situatën tonë. Pra, po, të dua. Dhe kjo më bën të lumtur. Atëherë, pse të privohemi nga lumturia kur ajo shfaqet? Le të jetojmë!
P.S.: A do të vish në Rue de Bellechasse javën tjetër? René më la të kuptoj dje se mund të ndodhë. Shpresoj që po. Albert”
Simone de Beauvoir për Albert Camus (Pa datë të caktuar)
“Puma i dashur i vjetër,
Çfarë kënaqësie të të lexoj sërish. Çdo letër e jotja më magjeps dhe më zgjon nga letargjia ime e thatë. Po të më shihje në mëngjes, duke spiunuar pas dritares lëvizjet e postierit si një vajzë e dashuruar, me siguri do të qeshje me mua. E di që je galant, por gjithsesi ka momente kur, sado e vendosur të jem për të qenë zonjë e fatit dhe dëshirave të mia, një grua mund të dorëzohet vetëm ndaj prirjeve të heshtura të seksit të saj. Butësia nuk mjafton, kërkon kënaqësi të tjera; vetëm ti di si ta qetësosh këtë dëshirë që më përvëlon. Ose më mirë, ta ndezësh, një kënaqësi qiellore e djallëzore.
E dëgjoj çfarë thua. Edhe unë dorëzohem pa rezerva. E di mirë (dhe këtë e pranoj si për veten ashtu edhe për ty) që vetëm në krahët e tu mund të gjej vërtet ngushëllimin që aq shumë e dëshiroj. Pas kaq shumë netëve të humbura, pa përmendur ato pasdite të zymta kur ai [me shumë gjasa Jean-Paul Sartre] mezi denjon të flasë me mua, i zënë duke ndjekur fundet e ndonjë të padjallëzuar që magjepset nga fjalimet e tij, njerëzishmëria jote, mikpritja e butë e veshëve të tu ndaj ndryshimeve të humorit tim, madje edhe vëmendjet më të vogla, më bëjnë një të mirë të pamasë. E gjej veten duke të folur për etje të shuar, oreks të kënaqur, sensualitet të zgjuar… Dhe ndjehem pothuajse budallaqe që e shpreh kështu. Ja ku jemi, të dy, të befasuar nga naiviteti i trupave tanë. A nuk është kjo përkufizimi i pafajësisë?
Ajo që ti mendon se vlen për burrat, siç thua, vlen edhe për ne të tjerët, i dashur; por pse të shuajmë zjarrin që më në fund triumfon mbi dimrin? Dashuria është një fëmijë pa turp, i lavdishëm dhe i pacipë. Dhe të gjitha ndjenjat tona, madje edhe ato të ndaluarat (kush i ndaloi?), do të jenë gjithmonë mijëra herë më fisnike, më të bukura dhe më të gjalla se kjo situatë që më bën të vuaj dhe që po bëhet vërtet qesharake. Për më tepër, nuk e di çfarë lloj gruaje do të isha nëse do ta përçmoja dashurinë. Ja ku është mungesa e elegancës që ai më ka rrëmbyer: më shoh të reduktuar, një poshtërsi supreme, duke u ankuar te një i tretë. Te ti, që më mungon aq shumë, Albert. Zëri yt depërtues, buzëqeshja jote prej maceje, fryma jote e ngrohtë në qafën time të vetmuar. Te ti, oazi im në shkretëtirë. Mendimet e mia janë gjithmonë me ty, mos dysho. Mezi pres të të shoh të shtunën. Do të bëj çmos të vij pas darkës.
Me dashuri, E jotja.”
Përgatiti: Albert Vataj
