Historia e njerëzimit është e mbushur me figura që kanë parë përtej horizontit të kohës së tyre, por janë dënuar të ecin të vetmuar në rrugë të mbuluara me mosbesim. Një ndër ta është Nikola Tesla, një njeri që e pa botën jo vetëm siç ishte, por siç mund të ishte.
Në një dorëshkrim enigmatik, të zbuluar rastësisht në veshjen e brendshme të një helmete zjarrfikësi, hasim fjalët e tij të prerë:
“Gabohesh, z. Ajnshtajn… eteri ekziston.”
Janë fjalë që sfidojnë themelet e shkencës së shekullit XX. Ato nuk janë vetëm një kundërshti ndaj Ajnshtajnit, por një klithmë e një shpirti që refuzon të përkulet para dogmës së pranuar. Për Teslën, eteri nuk ishte një fantazmë e shkencës së kaluar, por vetë indi i universit. Në të ai shihte përgjigjen për gravitetin, inercinë, madje edhe për lindjen e botëve të reja.
Por çfarë ndodhi me të? Si shumë vizionarë, ai u përball me murin e padukshmërisë: shkenca zyrtare e shpalli të lajthitur, pushtetet e kohës i mbyllën dyert, dhe financuesit i kthyen shpinën. Në vend të përqafimit, ai mori përbuzjen. Në vend të mbështetjes, përjashtimin.
Në një nga rreshtat e fundit që na ka lënë, ai shkruan me një dhimbje të qartë:
“Le të vdesë me mua misteri i shpikjes sime… Sekretet i kam premtuar.”
Këto fjalë janë më shumë se një testament shkencor; janë një elegji mbi fatin e gjenive. Sa herë në histori një mendje e jashtëzakonshme është përplasur me murin e mosbesimit? Sa herë është refuzuar e panjohura vetëm sepse trondiste qetësinë e të njohurës?
Tesla nuk është thjesht një shpikës i harruar apo një profet i energjisë pa tela. Ai është simboli i atij konflikti të përjetshëm midis vizionit dhe dogmës, midis guximit për të parë më larg dhe frikës për të pranuar se horizonti ynë mund të mos jetë kufiri i së vërtetës.
Dorëshkrimi i tij i brishtë, i gjetur aty ku askush nuk e priste, është më shumë se një dokument. Është një pasqyrë e një drame njerëzore: drama e gjenisë që zgjohet në një botë që nuk është gati për të.
Sot, kur lexojmë këto fjalë të mbuluara nga pluhuri i kohës, na vjen ndër mend një pyetje që rëndon si gur mbi ndërgjegjen e njerëzimit:
Sa të vërteta kemi lënë të vdesin bashkë me ata që i mbanin në shpirt?
Përgatiti: Albert Vataj
