Nga Albert Vataj
Përtej zhurmës së emrave të mëdhenj të artit europian, qëndron një figurë e heshtur, por e ndjeshme, piktori dhe skulptori çek Otakar Čila. Emri i tij mund të mos tingëllojë i njohur në veshët e publikut të gjerë, por veprat e tij ruajnë një ndjeshmëri dhe një intensitet përjetues që tejkalojnë kufijtë e kohës dhe të gjeografisë.
Piktura “Luftëtar shqiptar i plagosur”, që i përket periudhës midis viteve 1926-1930, është një dëshmi e rrallë e kësaj përndjeshmërie. Në atë kohë, Čila kishte krijuar kontakt me shqiptarët dhe ishte ndikuar nga jeta, zakonet dhe karakteri i tyre i pathyeshëm. Ai e gjeti te figura e shqiptarit një heroizëm të heshtur, një stoicizëm të rrallë, dhe një lidhje të thellë me tokën dhe nderin, elemente që u shndërruan në frymëzim për penelin e tij.
E punuar me një teknikë që përthith ngrohtësinë e realizmit dhe tronditjen e impresionizmit, kjo vepër nuk është thjesht një portret i një trupi të lënduar, por një metaforë vizuale e qëndresës, krenarisë dhe burrërisë shqiptare. Syri i luftëtarit, edhe i lodhur, edhe sfidues, përçon një histori që nuk ka nevojë për fjalë: një histori gjaku, nderi dhe betejash të brendshme e të jashtme.
Otakar Čila, që jetoi dhe krijoi në fillim të shekullit XX, u formua në frymën e artit europian të kohës, por veprat e tij u ushqyen nga përvoja personale me njerëzit dhe vendet që vizitoi. Ai mbeti një krijues i përkushtuar ndaj natyrës njerëzore, duke e përshkruar atë me një finesë që shpesh fshihet pas heshtjes së madhështisë. Trashëgimia e tij përfshin peizazhe, portrete dhe skulptura që ruhen në galeri në Çeki dhe gjetiu, megjithëse vetë ai mbeti disi në hije, larg vëmendjes që morën disa bashkëkohës të tij më të bujshëm.
E megjithatë, vepra si “Luftëtari shqiptar i plagosur” flasin më shumë se biografitë e thata: ato rrëfejnë një ndjeshmëri për botën shqiptare të fillimshekullit XX, për një komb që jetonte me nderin si flamur dhe me dhimbjen si shoqëruese të përhershme.
