Në një botë që lëkundet ndërmjet absurdit dhe ankthit, zëri i Viktor Frankl mbetet një fener shpirtëror, një kujtesë e thellë se njeriu, edhe në ferrin e krijuar nga vetë dora e njeriut, ruan një fuqi të fundit: të zgjedhë qëndrimin ndaj fatit të tij. Frankl nuk e shpiku shpresën; ai e jetoi atë në format më të zhveshura, në një realitet ku gjithçka i merrej, përveç një gjëje: lirisë së brendshme për të mos e dorëzuar shpirtin.
Kur ai thotë: “Unë nuk isha një hero. Unë isha thjesht një qenie njerëzore që nuk doja të harroja atë për të cilën jetonte.”, ai na kujton me përulësi se forca më e madhe e njeriut nuk buron nga fuqia fizike apo heroizmi epik, por nga kujtesa për kuptimin, nga një përkushtim i heshtur për të mos e braktisur vetveten, për të mos harruar pse-ja.
Në kampet e përqendrimit, ku uria, vdekja dhe poshtërimi ishin norma, Frankl vëzhgoi një të vërtetë që sfidon teoritë darviniane të mbijetesës: Nuk mbijeton më i forti, por ai që ka një arsye për të jetuar. Në rrëfimin e tij tronditës, një burrë që qan në gjumë sepse ëndërron se familja e tij është ende gjallë, nuk është një dobësanik, por një dëshmi njerëzore që kujtimi dhe dashuria janë energji mbijetese. Edhe në mungesë të gjithçkaje, bukës, veshjes, strehës, Frankl ruan një vendim thelbësor: të mos e sakrifikojë ditën, por ta jetojë si një qenie me kuptim.
Ky vendim nuk është një akt heroik në sensin klasik. Është një ushtrim i fuqisë shpirtërore. Të refuzosh që urrejtja të banojë në ty, të mos e dorëzosh hapësirën tënde të brendshme përballë së keqes, është një akt i thellë rezistence. Frankl nuk mbijetoi sepse ishte i veçantë, por sepse refuzoi të linte që tragjedia të shndërrohej në zbrazëti.
Në qendër të filozofisë së tij qëndron logoterapia, një qasje psikoterapeutike që nuk shëron njeriun duke i lehtësuar dhimbjen, por duke i dhënë kuptim asaj. “Kush ka një pse të jetojë, mund të përballojë çdo si”, thotë ai, duke rimarrë frymën e Nietzsche-s dhe duke e zbatuar në një realitet ku “si-ja” mund të ishte një marshim i pafund drejt vdekjes. Ai i fton të gjithë ata që kalojnë në errësirë të mos kërkojnë vetëm një dalje, por një kuptim. Nuk ka dritë pa domethënie.
Trashëgimia e Frankl-it nuk është vetëm filozofike apo psikologjike, ajo është thellësisht njerëzore. Ai nuk kërkon prej nesh të jemi të pathyeshëm, por të jemi të ndërgjegjshëm: se në çdo rrethanë, e kemi në dorë zgjedhjen tonë më të fundit. Dhe pikërisht aty qëndron fitorja e shpirtit ndaj errësirës.
Në kohë të turbullta, kur shumë ndihen të humbur ose të pashpresë, kujtimi i Frankl-it është një thirrje për të mos harruar se edhe në terrin më të dendur, njeriu mund të mbetet dritë për vetveten. Dhe në këtë qëndrim të heshtur por të pathyeshëm, fshihet një formë e re e heroizmit: heroizmi i kuptimit.
Përgatiti: Albert Vataj
