Nga Albert Vataj
Në lëkurën e përditshmërisë sonë, ndjenjat që përftojmë nga realiteti shpesh nuk burojnë prej atij realiteti në vetvete, por nga përthithja emocionale që na dikton prania dhe ndikimi i të tjerëve. Në këtë horizont të stërmbushur me zhurma, njëra nga më mbytëset është klithma e përhershme e ankimtarëve, ata që jo vetëm ankohen, por që janë bërë mishërim i ankimit si mënyrë e vetme për të komunikuar me botën dhe për ta ndier veten të gjallë në të.
Ata nuk kërkojnë ndihmë, ata kërkojnë përbashkim në vuajtje, kërkojnë solidaritet në zymtësi, kërkojnë të na bëjnë bashkëvuajtës, bashkefajtorë, bashkëbartës të një peshe që nuk na përket. Jo për të na testuar empatinë, por për të na fundosur në të njëjtën rrymë të ligështisë, ku gjithçka përjetohet me nënçmim, mosbesim dhe zhgënjim.
Psikologu francez Christophe André, në një nga reflektimet e tij mbi ndjenjat negative, shpjegon se “ankimi i përsëritur është si një helm që nuk vret menjëherë, por dobëson sistematikisht qartësinë mendore dhe ekuilibrin emocional”. Dhe pikërisht kjo është ajo që ndodh kur bashkëjetojmë me ankimtarët: na shterin forcat, na turbullojnë ndjesinë për të bukurën, na rrënojnë motivimin dhe ngjallin një lloj rezignimi që e zëvendëson gëzimin me durim dhe pasionin me dorëzim.
Por a janë ata të vetëdijshëm për dëmin që shkaktojnë? Shpesh jo. Sepse siç vëren Erich Fromm, “njeriu i pasigurt e forcon ekzistencën e tij duke e varur te dikush tjetër, edhe kur kjo do të thotë ta bëjë atë tjetër të vuajë”. Ankimtari është një qenie që nuk ka mësuar ende të përballet me veten. Ai projektimi i vazhdueshëm i fajit jashtë vetes, i kushteve që “nuk janë kurrë të përshtatshme”, i njerëzve që “nuk janë kurrë të mirë”, është një lloj verbërie emocionale, një pamundësi për të parë dritën brenda vetes. Në vend të një lirie të përftuar nga përgjegjësia, ata rrinë të mbështetur në karrigen e viktimës, duke kërkuar mëshirë, vëmendje, ose thjesht ndonjë sy të lodhur që t’i dëgjojë pa i ndalur.
Ndaj, shpesh më e shëndetshme se përpjekja për t’i ndrequr, është vetëpërmbajtja dhe shmangia. Carl Jung ka thënë se “ajo që na shqetëson më shumë te të tjerët, na tregon se çfarë kemi ende për të zgjidhur brenda vetes”. Por ky nuk është një ftesë për të duruar çdo dhimbje që vjen nga jashtë. Është një ftesë për të kuptuar kufijtë e vetëmbrojtjes. Ne nuk jemi të thirrur të jemi shpëtimtarë të botës, sidomos kur ajo botë na sëmur.
Ka një lodhje që nuk vjen nga puna, por nga prania e zhurmshme e atyre që duan të na bëjnë pjesë të hijeve të tyre. Një gotë kafe me një ankimtar është shpesh sa një shkundje për energjinë, aq edhe një varr për motivimin. Dhe siç e thatë me të drejtë: në fund të ditës, ndjesia e lodhjes dhe e plogështisë nuk vjen nga mungesa e gjumit apo e pushimit, por nga “ndotja emocionale” që kanë lënë këta përçues të energjive të errëta.
Në një epokë ku rrjetet sociale janë kthyer në altare të ankimimit publik, ku çdo postim është një vajtim, çdo reagim një lot, çdo koment një piskamë për më shumë keqardhje, bëhet gjithnjë e më e vështirë të mbash qetësinë. Sepse ndryshe nga dikur, kur ankimtari fshihej në qoshet e lagjes, sot ai është në xhepin tonë, në telefonin tonë, në çdo ekran që hapim. Dhe ky mbiprezencë nuk është vetëm shqetësim, është ndotje kulturore, është një proces kolektiv i dobësimit të vullnetit për të qenë të kthjellët dhe të lirë.
Por si të mbrohemi? Susan David, psikologe e njohur për studimet mbi elasticitetin emocional, thotë: “Zgjedhjet që bëjmë mbi marrëdhëniet janë zgjedhje për jetën që duam të jetojmë”. Pra, mbrojtja nuk është egoizëm, është akt dashurie ndaj vetes. Të shmangësh ata që ankohen për gjithçka, nuk do të thotë të jesh i pandjeshëm, por të mos lejosh që empatia të kthehet në një kurth ku i vetmi që lëndohet je ti.
Në fund të fundit, ndoshta është siç pohuat: jeta me të tjerët e ka këtë defekt. Por nëse ka një defekt më të madh, është kur ne lejojmë që ai defekt të bëhet strukturë. Nëse nuk mund t’i ndryshojmë, le të mos na ndryshojnë ata. Nëse nuk mund t’i ndihmojmë, të paktën të mos lejojmë që të na plagosin. Të jetosh me ndjeshmëri nuk do të thotë të përballosh gjithçka, por të zgjedhësh çfarë e meriton përballjen tënde.
Njëherë Viktor Frankl, psikiatri që mbijetoi kampet naziste, tha: “Ndërmjet stimulit dhe përgjigjes ekziston një hapësirë. Në atë hapësirë qëndron fuqia jonë për të zgjedhur përgjigjen tonë. Dhe në përgjigjen tonë qëndron rritja dhe liria jonë.”
Ndoshta pikërisht aty, në atë hapësirë të brendshme që ndërtojmë me mençuri, ne gjejmë qetësinë për të mos u bërë viktima të viktimave.
