Në brigjet e heshtura të provincës Drenthe, pranë fshatit Nieuw-Dordrecht në Holandë, historia e largët e njerëzimit u shfaq e gjallë në vitet 1980, kur arkeologët zbuluan atë që sot konsiderohet një nga rrugët më të vjetra të njohura në Evropë. Mes shtresave të torfeve të errëta, doli në dritë një rrugë e lashtë prej druri, një vepër inxhinierike e krijuar rreth 4573 vjet më parë, që daton me saktësi në vitin 2549 para Krishtit.
Një rrugë mbi moçal
Në një peizazh ku toka ishte e butë, e përmbytur dhe shpesh e pakalueshme, komunitetet neolitike ngritën një infrastrukturë që të lë pa fjalë edhe sot. Ata vendosën njëra mbi tjetrën trupa druri, kryesisht lis dhe bredh, duke krijuar një sipërfaqe të sheshtë mbi terrenet e lagështa. Ky lloj ndërtimi njihet si “corduroy road”, një teknikë e zgjuar për të kapërcyer kufizimet e natyrës.
Rruga e zbuluar në Nieuw-Dordrecht shtrihet për të paktën 800 metra, ndërsa fundet e saj ende humbasin në torfenë e errët, duke sugjeruar se mund të ketë qenë pjesë e një rrjeti edhe më të madh.
Datimi i saktë dhe dendrokronologjia
Ky monument i rrallë u datua me një saktësi të mahnitshme falë dendrokronologjisë, shkencës që lexon historinë në unazat e pemëve. Çdo vit i rritjes së një peme lë një gjurmë të hollë, një unazë, dhe krahasimi i tyre me seri të njohura historike e çoi datimin në një pikë të saktë: 2549 para Krishtit. Ky është një shembull unik i asaj se si arkeologjia moderne mund të flasë me një gjuhë të qartë për kohët më të largëta.
Një korridor i jetës dhe tregtisë
Çfarë roli luante kjo rrugë? Nuk ishte thjesht një kalim i rastësishëm mbi moçale. Ajo shërbeu si një korridor transporti, duke lidhur vendbanime të vogla neolitike dhe duke lehtësuar lëvizjen e njerëzve, produkteve bujqësore, mjeteve dhe mallrave të tjera. Nëpër të mund të kenë kaluar karro, kafshë ngarkese apo edhe komunitete të tëra që migronin drejt zonave të reja.
Rëndësia e ruajtjes në torfe
Ironia e madhe e historisë është se këto rrugë prej druri, që në kushte normale do të ishin kalbur në pak dekada, u ruajtën për mijëvjeçarë falë torfesë, një material i pasur organik, pa oksigjen, që frenon kalbjen dhe ruan strukturat drunore pothuajse të paprekura.
Një vështrim në Evropën parahistorike
Zbulime të tilla nuk janë vetëm objekte muzeale; ato janë dritare drejt një bote të humbur. Ato na tregojnë se njeriu, edhe në epokat më të hershme, nuk ishte një banor i pafuqishëm i natyrës, por një krijues i rrugëve, një organizator i hapësirës dhe një ndërtues me vizion.
Në Europë njihen edhe rrugë të tjera të ngjashme, si Sweet Track në Somerset të Anglisë (rreth vitit 3800 p.e.s.), por rruga e Nieuw-Dordrecht mbetet ndër më të gjatat dhe më të mirat e ruajtura.
Kjo rrugë prej druri është më shumë se një relike. Ajo është një urë mes kohëve, një kujtesë se shpirti i inovacionit njerëzor nuk njeh kufij epokash.
