Nga Albert Vataj
Ajo nuk është thjesht një objekt zbukurimi. Është një shpërthim elegance dhe arti, një magji qeramike që rrezaton fisnikëri estetike dhe kujtesë historike. Vazoja Ceremoniale e shekullit të 16-të, që i atribuohet punëtorisë së famshme të Orazio Fontana-s, përfaqëson një nga kulmet e qeramikës maiolica të periudhës së Rilindjes italiane. Ajo të përfshin jo vetëm me bukurinë e saj, por me atë sugjestion të heshtur që vetëm veprat e mëdha e përcjellin, një ndërthurje mjeshtërore e finesës dhe solemnitetit, e ngjyrës dhe simbolikës, e artit dhe përdorimit.
Orazio Fontana (rreth 1510–1571), bir i Guido Durantino-s, një tjetër mjeshtër i madh i qeramikës,ishte themeluesi i një prej punëtorive më të lavdishme të Urbino-s, qyteti italian që në shekullin XVI u kthye në një qendër të gjallë të artit qeramik. Nën drejtimin e Orazios, maiolica u ngrit në një nivel krejtësisht të ri artistik, duke iu afruar prestigjit të pikturës së tablove. Vepra të tilla si kjo vazo, me ngjyra të ndezura, përpunim delikat dhe pasuri ikonografike, nuk ishin më thjesht objekte funksionale, por simbole të statusit kulturor dhe të sofistikimit aristokratik.
Maiolica, që merr emrin nga ishulli i Majorkës (nga ku mendohet se u përhap në Evropë teknika e glazurimit me kallaj), përfaqëson një nga format më të rafinuara të qeramikës evropiane. Sekreti i saj qëndron në glazurën prej kallaji, e cila krijon një sipërfaqe të bardhë me shkëlqim të quajtur bianco stagno, e përshtatshme për zbukurime piktorike me ngjyra të ndezura si kobalti, mangani, bakri apo antimoniumi. Pikërisht kjo sipërfaqe u bë “kanavaca” e artistëve si Fontana për të pikturuar skena mitologjike, histori biblike, portrete dhe dekore florale me një gjallëri që sfidon kohën.
Një kuriozitet i rrallë: Shumë nga veprat e punëtorisë së Fontana-s shfaqin ndikime të drejtpërdrejta nga piktorë të mëdhenj si Raffaello dhe Giulio Romano, përmes kopjimit të gravurave të tyre. Në këtë mënyrë, maiolica bëhet jo vetëm art dekorativ, por edhe një formë e përhapjes së artit të lartë në forma të reja.
Procesi i krijimit të një pjese maiolica është i ndërlikuar dhe kërkon durim e përpikëri: pas formimit të enës prej balte, ajo piqet për herë të parë (procesi biscotto), pastaj zhytet në glazurën me kallaj, për t’u pikturuar me pigmentet që përthithen menjëherë mbi sipërfaqe. Pjekja e dytë i fiksuar ngjyrat, duke i dhënë atyre qëndrueshmëri dhe një vezullim karakteristik.
Vazoja Ceremoniale e Orazio Fontana-s, më shumë se një objekt ceremonial, është një monument i vogël i shpirtit rilindas që përpiqej të përfaqësonte botën, jo vetëm me besnikëri, por me madhështi. Ajo është një dëshmi e një epoke ku arti jetonte në çdo formë, nga afresku i kishës, te vazoja mbi një tryezë princërore.
Maiolica nuk është vetëm mjeshtëri qeramike, por një testament i përpjekjes njerëzore për ta bërë të bukurën pjesë të përditshmërisë, për të lartësuar të zakonshmen në një akt të përjetshëm krijimi.
