Albert Vataj
Mark Twain, mjeshtri i ironisë dhe një nga penat më të ndritura të letërsisë amerikane, u dashurua dy herë në jetë, herën e parë me një portret, herën e dytë me shpirtin që e mbante atë portret. Ajo quhej Olivia Langdon.
Ai ishte një djalosh i rritur mes rrjedhës së ashpër të Misisipit, një aventurier me shpirt të trazuar, që kishte provuar pothuajse gjithçka: pilot i anijeve me avull, minator i dështuar, shtypës në gazetë, por kurrë i lodhur nga kërkimi për një jetë më të madhe se ajo që fati i kishte dhuruar. Në moshën 32-vjeçare, kur suksesi nisi të trokiste në derën e tij, ndodhi mrekullia: një mik i tregoi një medaljon të vogël ku ndodhej portreti i saj, dhe ai ndjeu se e njihte që më parë, nga një jetë tjetër ndoshta. Ishte dashuri në një çast, një shkreptimë që nuk do të shuhej më.
Takimi u organizua, dhe shumë shpejt, brenda dy javësh, ai i kërkoi dorën. Olivia, një grua me edukim të lartë, me përmasa shpirtërore dhe kulturore të jashtëzakonshme, hezitoi. Ai ishte më i vjetër, më i egër, më i pakrehur nga jeta e qytetëruar. Por kishte diçka tek ai, një sinqeritet i çuditshëm, një zjarr fëminor në sytë e thinjur, që e lëkundi.
Twain nuk u dorëzua. Kur ajo refuzoi për arsye fetare, ai i tha me një ngasje karakteristike: “Nëse duhet, do të bëhem një i krishterë shembullor.” Ai luftoi për të, por edhe ajo luftoi me veten. Kur fati ndërhyri me një përmbysje karroce dhe e solli të plagosur në derën e saj, ajo e mirëpriti, e mjekoi, dhe në atë kujdes nisi përgjigjja. Propozimi i fundit u pranua.
Martesa e tyre nuk ishte thjesht një bashkim shpirtrash, ishte një aleancë e shenjtë midis një mendjeje të ndritur dhe një zemre të madhe. Olivia nuk ishte thjesht bashkëshortja e Twain-it, ajo ishte redaktorja e tij e parë, censuruesja e përkushtuar, ndërgjegjja morale e tij. Ajo që hoqi një “Dreq!” nga “Huckleberry Finn” pa mëshirë dhe pa pendesë.
Twain i dorëzoi asaj gjithçka: mbi 15,000 faqe të pazbuluara kurrë me tregime “shumë të guximshme”, lutjet e mbrëmjes, leximet e Biblës, jo për fe, por për dashuri. Ajo ishte drita që e mbajti larg errësirës së brendshme, forca që i dha urtësisë së tij atë ngrohtësinë e rrallë që e bënte të përjetshëm.
Vajza e tyre, Susy, e përshkroi me ëmbëlsi: “Mami, do moralin. Babi, do macet.”
Ata nuk i shpëtuan dhimbjes, humbën fëmijë, përjetuan falimentime, por asnjëherë nuk e lanë njëri-tjetrin. Shtëpia e tyre nuk njohu fjalë të ashpra, nuk përjetoi as debatin më të vogël. Ishte një dashuri që u jetua më shumë se u tha.
Kur Twain, në moshën 60 vjeç, ndërmori një udhëtim përreth botës, ajo e ndoqi, jo nga frika, por nga dija se pa të, ai nuk do të ishte më ai që ishte.
Në fund të ditës, nuk ishte shkrimtari që qëndroi pas legjendës së Mark Twain-it. Ishte një grua me zemër të madhe, që e deshi fëmijën e thinjur si askush tjetër.
Kjo histori nuk është një përrallë. Është më e vërtetë se çdo roman. Sepse, siç shkroi ai vetë:
“Dashuria e vërtetë është e rrallë, si një meteor që kalon, por kur bie në tokë, ndez gjithçka.”
