Cave di Cusa (ose Rocche di Cusa) është një nga dëshmitë më të rralla dhe më mbresëlënëse të teknologjisë së ndërtimit në antikitet. E ndodhur rreth 3 km në jug të Campobello di Mazara, në provincën e Trapani-t të Siçilisë, kjo gurore e lashtë shtrihet përgjatë një kreshtë prej 1.8 kilometrash dhe shërbeu si burimi kryesor i gurit për ndërtimin e tempujve kolosalë të Selinuntes, një nga qytetet më të fuqishme greke të Mesdheut perëndimor gjatë periudhës arkaike dhe klasike.
Puna në këtë gurore filloi në gjysmën e parë të shekullit VI p.e.s. dhe vazhdoi për rreth një shekull e gjysmë, duke furnizuar tempujt me një lloj guri të butë dhe të punueshëm, të quajtur calcarenite. Ajo që e bën Cave di Cusa jashtëzakonisht të veçantë është mënyra unike dhe ende sot e pashpjegueshme plotësisht, se si u realizua prerja rrethore e shtyllave gjigande. Në vendin e gurorës janë identifikuar mbi 60 blloqe cilindrike, disa prej të cilave të lëna në gjysmë, të tjera ende të lidhura me shkëmbin amë, si të ngrira në procesin e prerjes së tyre.
Këto cilindër të mëdhenj nuk janë thjesht blloqe guri; ato janë dëshmi të një teknike që sfidon edhe standardet moderne të prerjes së mermerit. Me një saktësi që çudit ende sot, mjeshtrit e antikitetit gdhendnin rreth e rrotull masivin shkëmbor, duke krijuar forma të përsosura cilindrike, të cilat më pas nxirreshin nga “foleja” e tyre prej guri me ndihmën e veglave primitive, litarëve, trarëve dhe sistemesh të ngritjes. Gjurmët e prerjeve, kanalet, vrimat dhe llogoret rreth blloqeve dëshmojnë për një metodologji të mirëmenduar, ku përpunimi nuk niste nga sipërfaqja, por përmes një procesi spiral dhe prerjeje përqark që garantonte stabilitetin dhe integritetin e formës.
Teknika e prerjes rrethore mbetet unike për kohën, dhe përtej saj. Në dijeninë që kemi sot, asnjë metodë tjetër nuk e ka riprodhuar saktësinë dhe efikasitetin e kësaj mënyre të lashtë. Ato që ndodhen ende në Cave di Cusa janë, në fakt, si “matrica” të një ambicie të papërfunduar: shtylla të papërfunduara, pjesë të ndara nga shkëmbi, si dhe blloqe të përgatitura për t’u transportuar drejt Selinuntes, që u lanë në vendin e tyre më 409 p.e.s., kur pushtimi i papritur nga Hannibal Mago e shkatërroi qytetin dhe ndërpreu përfundimisht punimet.
Ajo çfarë ka mbetur është një punishte antike e ngrirë në kohë, një peizazh që ruan zërin dhe gjurmën e mjeshtrit, mendimin teknik dhe fuqinë fizike të njeriut të lashtë. Madhësia e këtyre shtyllave, të cilat do të kishin mbajtur strukturat monumentale të Tempullit G, një nga më të mëdhenjtë e botës greke (madje më i madh se Partenoni, nëse do të përfundonte), tregon jo vetëm kapacitetin teknik, por edhe një vizion arkitekturor që sfidonte kohën dhe natyrën.
Sot, Cave di Cusa është pjesë e Parkut Arkeologjik të Selinuntes dhe ofron një përvojë përtej asaj turistike. Është një udhëtim në gjurmët e një civilizimi që ndërtoi jo vetëm tempuj, por edhe një mënyrë të re për të menduar mbi materialin dhe formën. Fusha me lule të egra që e rrethon, heshtja që mbart zhurmat e munguara të daltës dhe gurit, shtyllat që duken si të sapo nxjerra nga dheu, e bëjnë këtë vend një përjetim poetik të ndërprerjes, një muze të hapur të së pamundurës teknologjike që, megjithatë, u bë realitet nga duart e njerëzve të lashtë.
Përgatiti: Albert Vataj
