Albert Vataj
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
Albert Vataj
No Result
View All Result
Home Esse

Albert Kahn, filantropi që shkroi me ngjyra historinë e botës dhe të Shqipërisë

June 12, 2025
in Esse, Slider, Të përzgjedhurat
Albert Kahn, filantropi që shkroi me ngjyra historinë e botës dhe të Shqipërisë

Disa malsorë, të cilat Kohen i ka fotografuar në Shkodër, më 21 tetor 1913

36
VIEWS
Share on FacebookShare on TwitterShare on Pinterest

Nga Albert Vataj

Në një epokë kur bota njihej kryesisht përmes bardh e ziut të fotografisë, një njeri ëndërroi të mbërthente diversitetin e njerëzimit me ngjyra. Ky njeri ishte Albert Kahn (1860–1940), bankier dhe filantrop francez, i cili la pas një trashëgimi të jashtëzakonshme vizuale përmes projektit të tij unik: “Arkivat e Planetit” (Les Archives de la Planète).

Një ide e lindur nga idealizmi dhe vizioni i paqes
I lindur në Alsace në një familje hebreje, Kahn përjetoi herët pasojat e ndarjeve politike dhe kulturore: në vitin 1871, pas Luftës Franko-Prusiane, Alsace kaloi nën sundimin gjerman dhe familja e tij u zhvendos në Paris. Ky fat i hershëm ndikoi thellësisht në formimin e tij humanist dhe në besimin se paqja ndërkombëtare mund të arrihet përmes njohjes dhe mirëkuptimit mes popujve.

Në fillim të shekullit XX, me një pasuri të madhe të fituar nga investimet në miniera dhe në sektorin bankar ndërkombëtar (pjesërisht përmes lidhjeve të ngushta me elitën financiare dhe aristokracinë japoneze), Albert Kahn krijoi Fondacionin e vet dhe nisi një ndërmarrje të paprecedentë për kohën: të fotografojë dhe të filmojë botën për ta ruajtur atë si kujtesë vizuale për brezat që do të vijnë.

Foto e Pazarit të vjetër të Shkodrës, e plackitur dhe djegur nga malazezët, në fillimvitin 1913, para largimit të tyre nga qyteti, të detyruar nga austro-hungarezët.

Arkivat e Planetit – një ekspeditë globale përmes imazhit
Nga viti 1909 deri në 1931, me mbështetjen e teknologjisë më të avancuar të kohës – procesin autochrome, të shpikur nga vëllezërit Lumière më 1903, Albert Kahn dërgoi një grup fotografësh dhe operatorësh filmikë në më shumë se 50 vende të botës, për të dokumentuar kulturat, zakonet, veshjet, arkitekturën dhe jetën e përditshme të popujve në transformim.

Në këtë korpus të jashtëzakonshëm prej më shumë se 72,000 autochrome (fotografi me ngjyra të hershme), Shqipëria zë një vend të veçantë. Pikërisht më 21 tetor 1913, një fotograf i dërguar nga Kahn, ndoshta Frédéric Gadmer apo Stéphane Passet, realizoi disa imazhe mbresëlënëse në Shkodër, duke fokusuar portretin etnografik të malësorëve shqiptarë.

Një nga fotot më të njohura nga kjo ditë paraqet grupin e disa burrave të veshur me kostume tradicionale të Veriut shqiptar, qëndrimtarë e dinjitozë, përpara një sfondi urban modest, por kuptimplotë. Kjo foto nuk është vetëm një dëshmi e jashtme e një populli, por një ndërthurje ngjyrash, identiteti dhe kohe, një dritare nga ku ne sot mund të komunikojmë me Shqipërinë e para më shumë se një shekulli.

Një grua dhe një vajzë nga Malësia te veshur me xhubletë, para një ndrëtese karakteristike shkodrane

Një vështrim i vërtetë dhe pa ndërhyrje në realitet
Kjo përpjekje e Kahn për të regjistruar botën nuk ishte një akt sipërfaqësor dokumentimi, por një projekt i thellë etik dhe filozofik, që synonte të kuptonte dhe përçonte vlerat njerëzore në larminë e tyre. Në secilën prej fotografive të projektit, përfshirë edhe ato nga Shqipëria, Kahn dhe bashkëpunëtorët e tij shmangën egocentrizmin kolonial ose ekot e shikimit orientalizues. Përkundrazi, ata përpiqeshin të respektonin kontekstin lokal, të vinin në pah të bukurën përmes autenticitetit, jo përmes ekzotikës së imponuar.

Ai i dha zë dhe ngjyrë njerëzve që historia shpesh i kishte lënë në periferi, e midis tyre edhe shqiptarëve, që në prag të shpalljes së pavarësisë dhe pas rrëzimit të Perandorisë Osmane, po përpiqeshin të vetëformësoheshin si komb.

Krutanë me veshje karakteristike, në shërbim të Princ Vidit

Rënia e pasurisë, por jo e trashëgimisë
Kriza financiare e vitit 1929 shkatërroi pasurinë e Albert Kahn-it, dhe projektet e tij, përfshirë “Arkivat e Planetit”, mbetën të papërfunduara. Por ajo që ai arriti të ruajë, përmes rreth 4,000 filma dokumentarë dhe dhjetëra mijëra fotografi, përbën një nga koleksionet më të mëdha vizuale të fillimshekullit XX, sot e ruajtur në Musée Albert-Kahn në Boulogne-Billancourt, pranë Parisit.

Ajo që e bën të veçantë këtë galeri është se nuk është vetëm një arkiv dokumentar, por një akt dashurie ndaj njerëzimit, një përpjekje e përulur për të kuptuar dhe nderuar tjetrin.

Burra me veshje karakteristike, që mbajnë në supe vargje duhani

Shqipëria në hartën e memories globale
Që Shqipëria zë vend në këtë ndërmarrje monumentale nuk është pak. Është një privilegj dhe një burim i jashtëzakonshëm i kujtesës kombëtare, ku mund të vështrojmë përmes lenteve të një kohe që tani është kthyer në mit. Në një epokë ku imazhi është i tejngopur dhe shpesh i zbrazët nga përmbajtja, fotot e Albert Kahn-it na rikthejnë te një estetikë e sinqertë dhe një dëshmi njerëzore e pazëvendësueshme.

Përmes tyre, historia jonë merr ngjyrë. Një ngjyrë që nuk është e trilluar nga nostalgjia, por e fiksuar me kujdes, ndjeshmëri dhe vërtetësi. Ashtu siç ishte, ashtu siç do të donim të mbahej mend.

Burime dhe referenca:

Musée Départemental Albert-Kahn: https://albert-kahn.hauts-de-seine.fr

Fondation Albert Kahn – Archives de la Planète

Gilles Baud-Berthier, Albert Kahn: Les archives de la planète, Gallimard, 2010

Luce Lebart, Les Autochromes d’Albert Kahn, Editions de La Martinière, 2009

Tags: Albert KahnAlbert Vataj
Previous Post

Pano Taçi, poeti që lëvroi në një tokë prej zjarri dhe pasioni, epshi dhe dalldie

Next Post

Johann Sebastian Bach një baba fatkeq që humbi 11 fëmijë, një kompozitor tragjik që shkroi muzikë për ladinë e Zotit

Next Post
Johann Sebastian Bach një baba fatkeq që humbi 11 fëmijë, një kompozitor tragjik që shkroi muzikë për ladinë e Zotit

Johann Sebastian Bach një baba fatkeq që humbi 11 fëmijë, një kompozitor tragjik që shkroi muzikë për ladinë e Zotit

Albert Vataj

Albert Vataj

Ajo që bën dhe e ndjen është ajo që duhet. Mos u bëj rob i fatalizmit, nëse nuk do të lësh veten të bjerë në boshin e asgjësë. Nuk është e thënë se duhet të ecësh me hapa të shpejtë për të mbërritur diku, hapat e sigurt janë ata që të çojnë aty ku duhet dhe kur duhet të shkosh. Jepu me gjithë shpirt asaj që e do me gjithë zemër dhe do të shohësh se përveçse i pasur do të jesh dhe i lumtur. Ushqeje me dritë gjithçka që jeta ta kredh në terr dhe se bashkë me veten ke çliruar prej kësaj robëria edhe ata që sjellin farën e së mirës të vullnetet për të ndryshuar botën që na përket të gjithëve. Më mirë vdis duke u përpjekur se sa të zvarritesh duke u ankuar. Jeta është gjithçka që ti kërkon prej saj. Nuk ka forcë të hyjshme apo përkufizime që tregojnë udhën e së vërtetës, jetën e merituar, zotërimin e gjithçkasë që të përket. Kërko gjithçka tek vetja. Gjithçka që do është gjithnjë me ty. Mjafton të dish ta kërkosh dhe do të kesh gjithçka.
  • Trending
  • Comments
  • Latest

Fausti, Mefistofeli dhe Margarita, një tragjedi e bashkëjetimit të së mirës me të keqes, vuajtja pambarim

April 4, 2016

Çfarë është Dashuria? Thënie brilante nga njerëz të famshëm që kanë skalitur zjarret e pasionit në historinë e letërsisë

May 12, 2017

Ëndrrat e këqija, makthet, përse i shohim, mesazhet që na dërgojnë dhe a mund t’i shmangim?

April 4, 2016

“Plaku dhe deti”, dyluftimi i pabarabartë i mundësisë, sprova e fatit dhe guximit të njeriut për të sfiduar natyrën

May 4, 2017

Galaktika, Rruga e Qumështit përmban 160 miliardë planete

0

Spektakël dhe frikë nga balena 14 metra e gjate që peshon 30 ton

0

Amani, qyteti i bardhë mbi 18 kodra streha mbretërore e kryeqytetit jordanez

0

Lëvizja e bujshme që shkundullitën nga themelt shekullin XX në botën e muzikës

0
Johann Sebastian Bach një baba fatkeq që humbi 11 fëmijë, një kompozitor tragjik që shkroi muzikë për ladinë e Zotit

Johann Sebastian Bach një baba fatkeq që humbi 11 fëmijë, një kompozitor tragjik që shkroi muzikë për ladinë e Zotit

June 12, 2025
Albert Kahn, filantropi që shkroi me ngjyra historinë e botës dhe të Shqipërisë

Albert Kahn, filantropi që shkroi me ngjyra historinë e botës dhe të Shqipërisë

June 12, 2025
Pano Taçi, poeti që lëvroi në një tokë prej zjarri dhe pasioni, epshi dhe dalldie

Pano Taçi, poeti që lëvroi në një tokë prej zjarri dhe pasioni, epshi dhe dalldie

June 13, 2025
Dhe… për një çast, kufijtë e trupave tanë shndërrohen në frymë

Dhe… për një çast, kufijtë e trupave tanë shndërrohen në frymë

June 6, 2025
  • About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact

Copyright © 2020 Albert Vataj

No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG

Copyright © 2020 Albert Vataj