Albert Vataj
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG
No Result
View All Result
Albert Vataj
No Result
View All Result
Home Qytetërim

Enigma e At Carlos Crespi që tronditi botën dhe zhdukja misteriozi e një thesari që dëshmonte një qytetërim të zhvilluar paramodern

May 27, 2025
in Qytetërim, Slider, Të përzgjedhurat
Enigma e At Carlos Crespi që tronditi botën dhe zhdukja misteriozi e një thesari që dëshmonte një qytetërim të zhvilluar paramodern
0
VIEWS
Share on FacebookShare on TwitterShare on Pinterest

Albert Vataj

Në thellësitë e xhunglës ekuadoriane, aty ku gjethet e dendura të Amazonës fshehin më shumë sesa zbulojnë, nisi një nga sagat më të habitshme të arkeologjisë jozyrtare të shekullit XX. Figura qendrore e kësaj historie është një prift katolik, At Carlos Crespi, një misionar i përulur nga Italia, që kaloi pjesën më të madhe të jetës së tij në qytetin e vogël të Cuenca-s në Ekuador. Misioni i tij shpirtëror dhe humanitar do të ndërthurej, krejt papritur, me një mister që do të trazonte jo vetëm komunitetin shkencor, por edhe imagjinatën e miliona njerëzve në mbarë botën.

Crespi nuk ishte arkeolog, por në mënyrë të çuditshme, ai u bë kujdestari i një koleksioni të jashtëzakonshëm: objekte prej ari, argjendi, bakri e metalesh të tjera, të gdhendura me simbole të pazakonta, spirale, figura antropomorfe, kafshë mitike, por edhe forma që ngjasojnë me hieroglife egjiptiane apo shkrime sumeriane. Vendasit Shuar, të njohur për kulturën e tyre të lashtë dhe ndonjëherë të mbuluar nga paragjykimet koloniale, ia dhuronin këto objekte me një respekt të thellë, duke besuar se prifti përfaqësonte një portë drejt një bote më të madhe dhe më të drejtë.

Por pse këto objekte, dhe mbi të gjitha, çfarë ishin ato në të vërtetë?

Një Koleksion Jashtë Kohe e Vendi

Në koleksionin e Crespit, që për një kohë ishte ekspozuar në një dhomë të thjeshtë të manastirit të tij, nuk kishte asnjë lloj koherence që do të pritej nga një kulturë arkeologjike e vendit. Disa prej objekteve tregonin stilistika që ngjanin me artin pre-kolumbian, por të tjera i sfidonin kufijtë e njohur të historisë: një stil “mesopotamian” në formën e një koke me mjekër të gjatë, figura që përngjanin me perëndi të Egjiptit të Lashtë, tabela me gërma që s’korrespondojnë me asnjë gjuhë të njohur amerikano-jugore.

Disa e panë këtë si një dëshmi të një qytetërimi të humbur, ndoshta një koloni e Atlantidës, apo një nyje e papërcaktuar në rrjetin e migrimeve dhe ndikimeve të lashta globale. Teoricienët alternativë, si Erich von Däniken, e përdorën këtë histori për të përforcuar teorinë e tyre të “astronautëve të lashtë” dhe kontakteve ndërkontinentale para epokës moderne. Ndërkaq, komuniteti shkencor tradicional reagoi me skepticizëm të mprehtë: artefaktet ishin sipas tyre ose të falsifikuara nga artizanët vendas për të kënaqur besimin e Crespit, ose përzjerje e fragmenteve të kulturave të ndryshme të grumbulluara pa kritere muzeologjike.

Zjarri dhe Zhdukja: Kujtesa që Nuk Shlyhet

Pas vdekjes së At Crespit në vitin 1982, një zjarr misterioz shkatërroi pjesën më të madhe të koleksionit, ndërsa ajo që mbeti u shpërnda, një pjesë besohet se u shit, një tjetër u fsheh, e shumë thjesht u zhduk pa gjurmë. Sot ekzistojnë vetëm disa fotografi të vjetra, ndonjë xhirim amator dhe dëshmitë e njerëzve që e panë koleksionin nga afër.

A ishin këto objekte një mashtrim i mirëorganizuar? Apo ishin pjesë e një të vërtete që ende nuk jemi gati ta kuptojmë?

Një Qasje Ndërmjet Arkeologjisë, Besimit dhe Miteve

Rasti i At Carlos Crespit nuk është vetëm një histori për artefakte. Ai është një dritare në mënyrën se si kultura popullore, besimi fetar, misteri historik dhe dëshira për zbulim përzihen dhe krijojnë narracione që sfidojnë vijën ndarëse mes faktit dhe legjendës.

Në thelb, enigma e Crespit është ajo që studiuesi Joseph Campbell do ta quante “miti modern” – një tregim që mbart në vetvete një të vërtetë të thellë njerëzore, jo domosdoshmërisht faktike, por simbolike. Ai na kujton se gjithmonë do të ketë pyetje që nuk kanë përgjigje të thjeshta, dhe se jo çdo gjë e vlefshme është e matshme nga kriteret e ngushta të dijes akademike.

 

Tags: Albert VatajAt Carlos Crespi
Previous Post

Marilyn Monroe dhe Arthur Miller, dy ikona të kohës në një çast ku eleganca dhe pesha shpirtërore ndanin të njëjtin ajër

Next Post

Albert Vataj: Ta puth buzën që kafshon

Next Post
Albert Vataj: Ta puth buzën që kafshon

Albert Vataj: Ta puth buzën që kafshon

Albert Vataj

Albert Vataj

Ajo që bën dhe e ndjen është ajo që duhet. Mos u bëj rob i fatalizmit, nëse nuk do të lësh veten të bjerë në boshin e asgjësë. Nuk është e thënë se duhet të ecësh me hapa të shpejtë për të mbërritur diku, hapat e sigurt janë ata që të çojnë aty ku duhet dhe kur duhet të shkosh. Jepu me gjithë shpirt asaj që e do me gjithë zemër dhe do të shohësh se përveçse i pasur do të jesh dhe i lumtur. Ushqeje me dritë gjithçka që jeta ta kredh në terr dhe se bashkë me veten ke çliruar prej kësaj robëria edhe ata që sjellin farën e së mirës të vullnetet për të ndryshuar botën që na përket të gjithëve. Më mirë vdis duke u përpjekur se sa të zvarritesh duke u ankuar. Jeta është gjithçka që ti kërkon prej saj. Nuk ka forcë të hyjshme apo përkufizime që tregojnë udhën e së vërtetës, jetën e merituar, zotërimin e gjithçkasë që të përket. Kërko gjithçka tek vetja. Gjithçka që do është gjithnjë me ty. Mjafton të dish ta kërkosh dhe do të kesh gjithçka.
  • Trending
  • Comments
  • Latest

Fausti, Mefistofeli dhe Margarita, një tragjedi e bashkëjetimit të së mirës me të keqes, vuajtja pambarim

April 4, 2016

Çfarë është Dashuria? Thënie brilante nga njerëz të famshëm që kanë skalitur zjarret e pasionit në historinë e letërsisë

May 12, 2017

Ëndrrat e këqija, makthet, përse i shohim, mesazhet që na dërgojnë dhe a mund t’i shmangim?

April 4, 2016

“Plaku dhe deti”, dyluftimi i pabarabartë i mundësisë, sprova e fatit dhe guximit të njeriut për të sfiduar natyrën

May 4, 2017

Galaktika, Rruga e Qumështit përmban 160 miliardë planete

0

Spektakël dhe frikë nga balena 14 metra e gjate që peshon 30 ton

0

Amani, qyteti i bardhë mbi 18 kodra streha mbretërore e kryeqytetit jordanez

0

Lëvizja e bujshme që shkundullitën nga themelt shekullin XX në botën e muzikës

0
Ja cilat janë 10 produktet të krijuara nga Gjermania naziste që përdoren edhe sot, nga Volkswagen te Metadoni

Ja cilat janë 10 produktet të krijuara nga Gjermania naziste që përdoren edhe sot, nga Volkswagen te Metadoni

May 28, 2025
Albert Vataj: Ta puth buzën që kafshon

Albert Vataj: Ta puth buzën që kafshon

May 27, 2025
Enigma e At Carlos Crespi që tronditi botën dhe zhdukja misteriozi e një thesari që dëshmonte një qytetërim të zhvilluar paramodern

Enigma e At Carlos Crespi që tronditi botën dhe zhdukja misteriozi e një thesari që dëshmonte një qytetërim të zhvilluar paramodern

May 27, 2025
Marilyn Monroe dhe Arthur Miller, dy ikona të kohës në një çast ku eleganca dhe pesha shpirtërore ndanin të njëjtin ajër

Marilyn Monroe dhe Arthur Miller, dy ikona të kohës në një çast ku eleganca dhe pesha shpirtërore ndanin të njëjtin ajër

May 27, 2025
  • About
  • Advertise
  • Privacy & Policy
  • Contact

Copyright © 2020 Albert Vataj

No Result
View All Result
  • DIJE
    • Figura të ndrituna
    • Kujtesë
    • Impresione
    • Traditë
    • Histori
  • KRIJIMTARI
    • Persiatje
    • Esse
    • Poezi
    • Prozë
    • Urtësi
  • LETËRSI
    • Autorë
    • Libra
    • Filozofi
    • Përshkrimore
    • Dashuri
  • ART
    • Pikturë
    • Muzikë
    • Qytetërim
    • Mitologji
    • Kritikë
  • SPEKTËR
    • Reportazh
    • Intervista
    • Psikologji
    • Profil
    • Forum
    • Eros
  • Kureshti
    • A e dini se?
    • Shëndetësi
    • Kuriozitete
    • Natyra
    • Nga jeta e korifejve
    • Shkencë
  • BLOG

Copyright © 2020 Albert Vataj