Nga Albert Vataj
Anthony Albanese, Kryeministri aktual i Australisë, është një tjetër shembull i një figure politike me rrënjë arbëreshe që ka arritur në majat e pushtetit. Ndërsa figura si Francesco Crispi dhe Antonio Gramsci kanë luajtur role kyçe në historinë politike të Italisë, Albanese përfaqëson suksesin e diasporës arbëreshe në një kontekst global, duke treguar se trashëgimia kulturore dhe identiteti etnik mund të bashkëjetojnë me një karrierë politike të suksesshme në një vend shumëkulturor si Australia.
Në portretin e një lideri që ngjitet në maja përmes përkushtimit dhe idealizmit, Anthony Albanese përfaqëson më shumë se një figurë politike. Ai mishëron tregimin e atyre që, ndonëse të lindur larg atdheut të etërve, mbajnë në vete një rrënjë të thellë, një kujtim gjenetik të një kulture që i ka mbijetuar harresës. Kryeministri i Australisë, i rizgjedhur në vitin 2025, është biri i një gruaje punëtore nga Sidney dhe një burri me rrënjë arbëreshe – shqiptare nga brigjet e harruara të Italisë jugore.
Anthony Norman Albanese lindi më 2 mars 1963 në Camperdown, një lagje modeste e Sidneit. U rrit nga nëna e tij, Maryanne Ellery, një grua e vetme që vuante nga artriti reumatoid dhe jetonte me ndihma sociale. Babai, Carlo Albanese, ishte një marinar nga Barletta e Italisë, por me prejardhje nga komuniteti arbëresh – shqiptarët që gjetën strehë në Itali që në shekujt XV-XVI, duke ruajtur me kokëfortësi gjuhën dhe zakonet e të parëve të tyre.
Albanese nuk e njohu të atin për pjesën më të madhe të jetës. Historia e tij është ajo e një biri që rritet me ndjenjën e mungesës dhe me përpjekjen për të ndërtuar vetveten përtej kësaj mungese. Vetëm në moshë madhore ai do të ndërmerrte një udhëtim personal në Itali për të gjetur të atin dhe për të zbuluar, bashkë me të, një trashëgimi që nuk ishte vetëm gjaku, por edhe një memorie kulturore që nuk mund të harrohej.
Pas dekadash në politikën australiane – ku shërbeu si ministër i transportit, zëvendëskryeministër, dhe lider i opozitës, Anthony Albanese u bë Kryeministër i Australisë më 23 maj 2022. Në vitin 2025, ai u rizgjodh, duke forcuar një mandat të mbështetur në drejtësi sociale, zhvillim të qëndrueshëm dhe përfshirje kulturore.
Figura e tij është një simbol i transformimit: nga një fëmijë i rritur në një banesë sociale në Marrickville, në liderin e një prej kombeve më të zhvilluara të botës. Por ajo që e bën Albanesen veçanërisht të afërt me një pjesë të lexuesve tanë është lidhja e tij me rrënjët shqiptare – jo si një pasaportë gjenetike, por si një pasuri shpirtërore që ai vetë e ka kërkuar dhe pranuar.
Rrënjët që flasin shqip nga Italia
Komunitetet arbëreshe në Itali janë dëshmi të gjalla të shpërnguljes së madhe shqiptare pas pushtimit osman. Për shekuj me radhë, ata kanë ruajtur gjuhën, zakonet, madje dhe veshjet tradicionale shqiptare. Carlo Albanese, babai i Anthony-t, i përkiste pikërisht këtij komuniteti. Emri Albanese vetë – që do të thotë “shqiptar” në italisht – është një mbetje gjuhësore e kësaj trashëgimie.
Ndonëse Australia dhe Shqipëria ndahen nga oqeane dhe kontinente, përmes figurës së Anthony Albanese krijohet një urë simbolike, një kujtim i heshtur se shqiptarët, edhe kur zhyten në heshtjen e diasporës, nuk shuhen. Ata mbesin si dritë e vogël në gjurmën e gjakut dhe në kujtimin e gjërave që njeriu nuk i zgjedh, por që e bëjnë atë që është.
Në një botë që shpesh e përjashton “të ndryshmin”, ngjitja e Anthony Albanese në majat e politikës australiane përfaqëson fuqinë e mundësisë, por edhe vlerën e integritetit kulturor. Për komunitetin shqiptar në Australi, për arbëreshët në Itali, e për të gjithë ata që i ruajnë rrënjët si një shenjë dinjiteti – ai është më shumë se një lider: është simbol i një identiteti që nuk shuhet, edhe kur nuk flitet më në gjuhën e nënës, por që jeton në shpirtin e drejtësisë, punës, dhe përkushtimit.
Shumë figura të shquara me prejardhje arbëreshe kanë arritur në pozita të larta politike dhe institucionale në Itali dhe më gjerë. Këto personalitete, ndonëse të lindur dhe rritur jashtë Shqipërisë, kanë ruajtur lidhjet me trashëgiminë e tyre shqiptare dhe kanë kontribuar në mënyra të ndryshme në jetën publike.
Francesco Crispi (1818–1901) – Kryeministër i Italisë dhe arkitekt i bashkimit kombëtar
Francesco Crispi është një nga figurat më të rëndësishme të historisë italiane. Me origjinë arbëreshe nga Sicilia, ai ishte një nga protagonistët kryesorë të Risorgimentos – lëvizjes për bashkimin e Italisë. Crispi shërbeu si Kryeministër i Italisë në dy mandate (1887–1891 dhe 1893–1896) dhe ishte një nga bashkëpunëtorët më të afërt të Giuseppe Garibaldit. Ai ishte i pari kryeministër italian me origjinë nga Italia e Jugut dhe njihet për reformat e tij liberale dhe përpjekjet për modernizimin e shtetit italian.
Antonio Gramsci (1891–1937) – Filozof dhe themelues i Partisë Komuniste Italiane
Antonio Gramsci, një nga mendimtarët më të rëndësishëm të shekullit XX, kishte prejardhje arbëreshe. Ai ishte një nga themeluesit e Partisë Komuniste Italiane dhe njihet për teoritë e tij mbi hegjemoninë kulturore dhe rolin e intelektualëve në shoqëri. Gramsci kaloi shumë vite në burg gjatë regjimit fashist dhe shkrimet e tij nga burgu kanë pasur një ndikim të madh në filozofinë politike bashkëkohore.
Nicola Barbato (1856–1923) – Mjek dhe lider socialist
Nicola Barbato ishte një mjek dhe politikan arbëresh nga Piana dei Greci (sot Piana degli Albanesi) në Sicili. Ai ishte një nga themeluesit e lëvizjes socialiste Fasci Siciliani dhe u bë një figurë kyçe në luftën për të drejtat e punëtorëve dhe reformën agrare në fund të shekullit XIX. Barbato u arrestua dhe u dënua për aktivitetin e tij politik, por mbeti një simbol i rezistencës kundër shtypjes dhe padrejtësisë sociale.
Stefano Rodotà (1933–2017) – Jurist dhe mbrojtës i të drejtave civile
Stefano Rodotà, me origjinë arbëreshe nga Kalabria, ishte një nga juristët më të njohur italianë dhe një mbrojtës i zjarrtë i të drejtave civile dhe privatësisë. Ai shërbeu si deputet në Parlamentin Italian dhe ishte një nga kandidatët për President të Republikës. Rodotà ishte gjithashtu një nga autorët e Kartës së të Drejtave Themelore të Bashkimit Evropian.
Antonio Rodotà (1935–2006) – Drejtor i Agjencisë Evropiane të Hapësirës
Antonio Rodotà, vëllai i Stefano Rodotà, ishte një inxhinier elektronik dhe shërbeu si Drejtor i Përgjithshëm i Agjencisë Evropiane të Hapësirës (ESA) nga viti 1997 deri në 2003. Me origjinë nga komuniteti arbëresh i San Benedetto Ullano në Kalabri, ai luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e programeve hapësinore evropiane.
Joseph J. DioGuardi (lindur më 1940) – Kongresmen amerikan me origjinë arbëreshe
Joseph J. DioGuardi është një politikan amerikan me origjinë arbëreshe, i cili shërbeu si anëtar i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së nga viti 1985 deri në 1989. Ai është themelues i organizatës “Albanian American Civic League” dhe ka qenë një avokat i zjarrtë për çështjet shqiptare në SHBA, veçanërisht gjatë krizës në Kosovë në fund të viteve 1990.
Në një botë ku identitetet shpesh treten në shpejtësinë e globalizmit, rrënjët arbëreshe të figurave si Anthony Albanese nuk janë vetëm një element biografik, por një dëshmi e gjallë e qëndrueshmërisë kulturore, që u ka mbijetuar shekujve të shpërnguljes, përthithjes dhe përshtatjes. Nga Francesco Crispi në zemër të Risorgimentos italian, te Joseph DioGuardi në Kongresin amerikan, e deri te Albanese në majën e politikës australiane, prania dhe ndikimi arbëresh kanë tejkaluar kufijtë etnikë për t’u shndërruar në kontribute universale ndaj qytetërimit, drejtësisë dhe përfaqësimit.
Kjo trashëgimi e thellë dhe krenare na kujton se përkatësia nuk është pengesë për suksesin, por mund të jetë pikërisht ajo që i jep individualitetin, kurajën dhe vizionin një udhëheqësi. Në këtë rrugëtim që nis nga fshatrat e Kalabrisë apo Sicilisë dhe përfundon në sallat e parlamenteve botërore, arbëreshët janë një shembull se si kujtesa historike dhe krenaria kulturore mund të ushqejnë jo vetëm identitetin personal, por edhe përkushtimin ndaj të mirës së përbashkët. Dhe kjo, më shumë se gjithçka, është politika në kuptimin më fisnik të saj.
