“Ajnshtajni ndryshoi rrënjësisht idetë e vjetra të hapësirës dhe kohës, të cilat ishin të pakundërshtuara nga filozofët që nga kohra të lashta.
Kjo është ajo që e bën edhe vështirësinë edhe interesimin e teorisë së tij për filozofinë. Por përpara se të shpjegohet teoria e relativitetit të Albert Ajnshtajnit, ka disa paraprake që janë të domosdoshme. Një lloj i caktuar “personi superior” pëlqen të pohojë se “çdo gjë është relative”. Kjo, natyrisht, është e pakuptimtë, sepse, nëse gjithçka do të ishte relative, nuk do të kishte asgjë për të qenë relative. Megjithatë, pa rënë në absurditete metafizike, është e mundur të thuhet se gjithçka në botën fizike është relative me një vëzhgues. Kjo pikëpamje, e vërtetë ose jo, nuk është ajo e miratuar nga “teoria e relativitetit”.
Ndoshta emri “teoria e relativitetit” është për të ardhur keq; sigurisht që i ka çuar filozofët, sifuese të arsimuarit dhe fudullët në konfuzion. Ata imagjinojnë se teoria e re dëshmon se gjithçka në botën fizike është relative, ndërsa, përkundrazi, është tërësisht e interesuar të përjashtojë atë që është relative dhe të arrijë në një deklaratë të ligjeve fizike, që nuk do të varen në asnjë mënyrë nga rrethanat e vëzhgues. Është e vërtetë se këto rrethana janë gjetur dhe kenë më shumë efekt mbi atë që i duket vëzhguesit, sesa mendohej më parë se kishin, por në të njëjtën kohë Ajnshtajni tregoi se si ta zvogëlonte plotësisht këtë efekt. Ky ishte burimi i pothuajse gjithçkaje që është befasuese në teorinë e tij.
Fizika synon të japë informacion për atë që ndodh realisht në botën fizike, dhe jo vetëm për perceptimet private të vëzhguesve të veçantë. Prandaj, fizika duhet të merret me ato veçori që një proces fizik ka të përbashkëta për të gjithë vëzhguesit, pasi veçori të tilla mund të konsiderohen se i përkasin vetë dukurisë fizike. Kjo kërkon që ligjet e dukurive duhet të jenë të njëjta nëse dukuritë përshkruhen ashtu siç i duken një vëzhguesi ose siç i duken një tjetri. Ky parim i vetëm është motivi gjenerues i të gjithë teorisë së relativitetit.”
– Bertrand Russell, ABC e Relativitetit (1925), Ch.I: Touch and Sight: The Earth and The Heavens, f. 2-5
━━
Sfondi: ABC e Relativitetit të Bertrand Russell
Botuar për herë të parë në 1925, ABC e Relativitetit të Bertrand Russell u konsiderua një kryevepër e kohës së tij, duke kontribuar ndjeshëm në popullarizimin masiv të shkencës. Autoritet dhe i arritshëm, ai ofron atë që shumë kanë gjetur një udhëzues të mrekullueshëm hyrës në teorinë e relativitetit të Ajnshtajnit për një lexues të përgjithshëm.
Përgatiti: Albert Vataj
