Nga Albert Vataj
Në historinë e letërsisë dhe teatrit perëndimor, janë të rrallë ata individë që arrijnë të jenë njëkohësisht kritikë të ashpër shoqëror, polemistë i pamëshirshëm dhe krijues të mëdhenj artistikë. George Bernard Shaw është një prej tyre. Me një jetë të ngarkuar me sfida, dështime të hershme dhe përpjekje të jashtëzakonshme për vetëarsim, Shaw u ngrit mbi kufizimet e kohës dhe rrethinave të tij për të krijuar një trupë veprash që kritikon, sfidon dhe frymëzon. Figura e tij mbetet një shembull i rrallë i asaj që një mendim i lirë, kur gjen rrugën e vet, mund të arrijë jo vetëm të influencojë teatër dhe letërsi, por edhe të ndikojë në kulturën dhe politikën e një kohe të tërë.
George Bernard Shaw (26 korrik 1856 – 2 nëntor 1950) ishte një nga dramaturgët më të shquar në historinë e teatrit dhe bashkë-themelues i London School of Economics. Irlandezi, i njohur si kritik i ashpër dhe polemist i pamëshirshëm, la gjurmë të thella në teatrin perëndimor, por edhe në kulturë, politikë dhe mendimin social. Shaw shkroi mbi 60 vepra teatrale, duke i dhënë shekullit të tij një satirë të mprehtë dhe një kritikë shoqërore që ende rezonon. Për punën e tij, në vitin 1925 u nderua me Çmimin Nobel në Letërsi, duke u bërë një nga figurat më të njohura dhe me ndikim të kohës.
Fëmijëria e Shaw-t ishte e ngarkuar me vështirësi dhe sfida të thella. Ai u rrit në një atmosferë ku varfëria shoqërohej me poshtërim dhe pengesa të shumta për edukimin. Xhaxhai klerik, i cili u kujdes për të në mungesë të prindërve, shpesh i pengoi mundësitë shkollore. Pavarësisht kësaj, nën ndikimin e dashur të nënës, e cila ishte ndarë nga bashkëshorti dhe përpiqej ta mbështeste me të ardhurat e saj të pakta nga mësimi i muzikës, Shaw gjeti rrugën për t’u edukuar. Në moshën 16-vjeçare, ai punoi si agjent në një zyrë shitblerje tokash, një përvojë që e mësoi me botën reale dhe me natyrën e sfidave të jetës.
Pas 20-vjetësh, jeta e tij vazhdonte të ishte e vështirë, por pasioni për dijen dhe arti e udhëhoqi. Shaw kalonte pasdite në Muzeun Britanik, ku lexonte librat që i kishin munguar në shkollë dhe shkruante romane. Mbrëmjet e tij i kalonte në ligjërata, debate dhe vetëarsim, duke u formuar gradualisht si një mendimtar dhe intelektual që do të ndikonte në klasën e mesme intelektuale të Londrës.
Fiksheni i tij gjysmëbiografik, i shkruar më 1879 dhe botuar më 1930, dështoi totalisht. Romani i parë, “Pasiguri”, u hodh poshtë nga botuesit londinezë, dhe katër romanet e ardhshme ndanë të njëjtin fat. Shumica e artikujve të tij për shtypin gjatë një dekade mbetën të pabotuar. Puna letrare e Shaw-t në këtë periudhë shpërblehej vetëm me më pak se 10 shilingë në vit. Një fragment i botuar pas vdekjes, një roman i papërfunduar i shkruar në vitet 1887–88, u bë dëshmi e fillimeve të tij të rreme në fikshën.
Megjithatë, dështimet nuk e ndaluan Shaw-n. Ai gjeti zërin e tij të vërtetë si orator magjepsës, polemist i pamëshirshëm dhe dramaturg i madh. Me humorin e tij të hidhur, kritikën e mprehtë dhe vështrimin social, Shaw nuk ishte vetëm një autor, por një forcë intelektuale që sfidonte normat dhe frymëzonte mendimtarët e brezit të tij dhe më gjerë.
Refuzimi i parave të Nobelit
Në vitin 1926, shkrimtari George Bernard Shaw refuzon të pranojë paratë për Çmimin Nobel që kishte fituar, duke thënë: “Unë mund t’a fal Alfred Nobelin për shpikjen e dinamitit, por vetëm një djalli në formë njeriu mund t’i kishte shkuar në mendje për të shpikur Çmimin Nobel”. Çmimi Nobel u themelua në vitin 1895 nga kimisti suedez Alfred Nobel (1833- 1896), autor i rreth 350 shpikjeve, por më i famshëm për shpikjen e dinamitit.
Vlerësimi për Nolin
Kur Fan Noli botoi librin “Bethoven and French Revolution”, i dërgoi një kopje edhe kritikut George Bernard Shaw – ky iu përgjigj me shaka e kompliment: “Ngatërruat profesionin, kur u bëtë prift…”
Në Dublin mësoi për ndihmës të shitësit, më 1876 shpërngulet për në Londër. Është marrë me muzikë dhe kritikë të teatrit, ndërsa më 1925 është fitues i Çmimit Nobel për Letërsi. “Pygmalion”, tregim me temë dashuri-linguistikë për profesorin Higgins dhe Elizi Doolitle, sigurisht se është pjesa më e mirë dhe më e njohur teatrore e G.B.Shawit, por përveç këtyre komedive, ka shkruar edhe drama qytetare në stilin ibsenovian duke e kritikuar moralin gënjeshtar. Mjeshtër i gjuhëve të ndërsjella dhe paradokseve.
Një ndodhi dhe një ironi që i shkon ndoshta vetëm atij, Georges Bernard Shaw
Georges Bernard Shaw (26 korrik 1856 – 2 nëntor 1950) dramaturg i shquar anglez dhe personalitet politik Një avokat dhe një kirurg, miq të Bernard Shaw-t, ishin duke diskutuar gjatë darkës për dramaturgët dhe dramaturgjinë. Show dëgjonte dhe heshtte.
– E po tashi, përse nuk na treguat edhe ju ndonjë gjë? – i thanë miqtë. – Di vetëm një, – tha dramaturgu, – dhe do t’jua tregoj me pak fjalë. Gjatë një operacioni një kirurg, që unë e njoh, e humbi gjakftohtësinë dhe në vend që t’i hiqte pacientit organin e sëmurë, i hoqi atë pjesë të sistemit nervor që kishte lidhje me ndërgjegjen.
– E po mirë – e ndërpreu avokati, – po pastaj ç’ndodhi?
– I sëmuri – vazhdoi Show, – megjithatë u shërua, por meqënëse nuk ishte me ndërgjegje u bë avokat.
George Bernard Shaw dikur tha: “Shpesh e citoj veten time. Është si një erëz e shtuar në bisedat e mia”. Dhe ai kishte plot shprehje të mira nga të cilat mund të zgjedhësh.
1 – “Koha është një mësues i mirë, por i vret të gjithë nxënësit e saj”.
2 – “Një jetë e kaluar me gabime jo vetëm që është më e ndershme, por më e vlefshme se një jetë e kaluar duke mos bërë asgjë”.
3 – “Fuqia e vëzhgimit të saktë është quajtur zakonisht cinizëm nga ata që nuk e kanë këtë aftësi”.
4 – “Vetja e pandërgjegjshme është gjeniu i vërtetë. Frymëmarrja juaj bëhet keq në momentin që vetë e ndërgjegjshmja përzihet me të”.
5 – “Nuk ka sekrete të mbajtura më mirë sesa sekretet që supozojnë të gjithë”.
6 – “Ne mësojmë nga përvoja, se njerëzit nuk mësojnë kurrë ndonjë gjë nga përvoja”.
7 – “Mos i bëj të tjerëve atë që të tjerët të bëjnë ty, pasi nuk mund të keni të njëjtat shije”.
8 – “Ai s’di asgjë dhe mendon se di çdo gjë. Kjo tregon një karrierë të qartë politike”.
9 – “Nuk ka dashuri më të sinqertë se sa dashuria për ushqimin”
10 – “Ferri është plot i mbushur me muzikantë amatorë”.
11 – “Mënyra ime e të bërit shaka është të tregoj të vërtetën. Është shakaja më qesharake në botë”
12 – “Për aq kohë sa kam një dëshirë, kam një arsye për të jetuar. Kënaqësia është vdekje” .
13 – “Në burgun e parë që pashë ishte e gdhendur: Mos bëni keq, mësoni të bëni mirë, por ajo ishte e shkruar jashtë, kështu që të burgosurit nuk mund ta shihnin”.
14 – “Ata të cilët nuk ndryshojnë dot mendjen e tyre, nuk mund të ndryshojnë asgjë”
15- “Nuk luajmë më sepse plakemi. Plakemi sepse nuk luajmë më”.
16 – “Gazetat duket se e kanë të pamundur të diskriminojnë mes një aksidenti me biçikletë dhe kolapsit të një qytetërimi”.
17 – “Kërcimi: Shprehja vertikale e një dëshire horizontale të legalizuar nga muzika”.
18- “Sikur të gjithë ekonomistët në botë të ishin vënë njëri pas tjetrit, nuk do të arrinin asnjë konkluzion”.
19- “Rregulli i artë është se nuk ekzistojnë rregullat e arta”.
20- “Nëse nuk shkëputesh dot nga skeleti i familjes, ju mund ta bëni atë të kërcejë”.
21 –“Rinia është e mrekullueshme. Sa krim që shpenzohet më kot tek fëmijët”.
22 –“ Martirizimi është e vetmja mënyrë si një njeri mund të bëhet i famshëm pa aftësi”.
23- “Mungesa e parave janë rrënja e gjithë të këqijave”
24- “Kur një gjë është për të qeshur, kërko me kujdes për një të vërtetë të fshehur.”
25- “Fuqia e vëzhgimit të saktë është quajtur shpesh cinizëm nga ata që nuk e kanë atë.”
26- “Shkenca kurrë nuk zgjidh një problem pa krijuar dhjetë të tjerë.”
27- “Nuk ka dashuri më të sinqertë se ajo për ushqimin”
28- “Potinusi: Është e mundur që Çezari, zotëruesi i botës ka kohë të merret me çikërrima te tilla si puna e taksave?
Çezari: Miku im, taksat janë lufta më e rëndësishme e një perandori“. –George Bernard Shaw (Çezari dhe Kleopatra)
29- “Nuk kemi të drejtë të konsumojmë lumturinë nëse nuk e prodhojmë atë, si dhe nuk kemi të drejtë të konsumojmë pasuri pa e fituar me mund”.
30- “Kujdes nga dituria e devijuar sepse ajo është më e rrezikshme se padituria”.
