Nga Albert Vataj
Ai nuk ishte një gjeni vetëm në poezi, në romanet e tij monumentale, në dramat që bënë epokë. Ai kishte thellë në shpirtin e tij një gufim shpues energjie që e hovte në të tjerë dimensione shprehëse, edhe pse ju dha me zemër dhe u kujdes ta mbante sa më larg atyre që tashme e kishin zgjedhur si “shenjtor” të letërsisë. Ai nuk do t’i qasej përjetësisë vetëm si poet, romancier dhe dramaturg, një nga më të zëshmit e Francës, por edhe një artist, piktor akuarelesh, hartues dhe karikaturist. Ai qe i vëmendshëm në leximin dhe dëshmimin e realitetit, me shpirtëroren, me të cilën ai luftoi dhe besoi. Ishte virtuoz dhe i mprehtë për të kapur momentin që nuk u mjaftua së skalituri vetëm me pasion dhe me penë, por edhe me laps, karbon, pend dhe penel, me koloritin e kohës së tij, me atë zëshmëri gjëmuese që vetëm kafja dhe e errëta do të mund ta jetësonin si në rrëfimet e tij ngjethëse; në poezi, roman dhe dramaturgji, ashtu edhe në ato copëza kartoni dhe letre.
Victor Hugo prodhoi më shumë se 4000 vizatime. Fillimisht i yshtur si një hobi i rastësishëm, vizatimi u bë gjithnjë e më i rëndësishëm për Hugo pak para mërgimit të tij, kur ai mori vendimin të ndalonte së shkruari në mënyrë që t’i përkushtohej politikës. Vizatimi u bë një shpërthium ekskluzive krijuese gjatë periudhës 1848-1851.
Hugo punonte vetëm në letër, dhe në madhësi relativisht të vogëla. Zakonisht ai punonte me lapsa, me bojë kafeje të errët ose të zezë, ndonjëherë me prekje të bardhë, dhe shumë më rrallë me ngjyra. Vizatimet që kanë arritur të mbijetojnë, parë në rrafshin kritik, janë realizuar sipas një stili modern. Të kësaj pritshmërie janë realizimi i tyre, duke i krahasuar ata me teknikat eksperimentale të Surrealizmit dhe ekspresionizmit abstrakt.
Ai e mbajti veprën e tij artistike jashtë syrit të publikut, nga frika se mos e zbehnin hijeshinë e veprave të tij letrare, ata të cilat edhe e bënë atë që ne njohim sot. Sidoqoftë, atij i pëlqente të ndante vizatimet e tij me familjen dhe miqtë e tij, shpesh në formën e kartave telefonike të bëra në mënyrë ornamentale, shumë prej të cilave u ishin dhënë si dhurata vizitorëve, kur ai ishte në mërgim politik.
Disa nga pikturat e tij u treguan dhe u vlerësuan nga artistë bashkëkohorë si Vincente Van Gogh dhe Eugène Delacroix; ky i fundit shprehu mendimin se nëse Hugo do të kishte vendosur të bëhej piktor në vend të një shkrimtari, ai do të kishte shkëlqyer nga artistët e tjerë bashkëkohës.
Ne nuk duhet të harrojmë se në prodhimin e gjerë të Victor Hugo, planet e tij. Ai është një vetë-mësimdhënës dhe nuk heziton të eksperimentojë me teknika të reja dhe përbërës të rinj, nga bojë në kafe, deri në qymyr, duke përdorur gjithashtu pendë në vend të furçave.
Në përgjithësi veprat e tij janë të madhësisë së mesme dhe në shumicën e rasteve përdoren për të ilustruar shkrimet e tij, ose si dhurata për t’u dërguar miqve në raste të veçanta. Për të ky art është kryesisht një kalim kohe dhe kurrsesi Hygo nuk pretendoi të kërkonte famë si piktor.
Fillimisht veprat e tij janë qartësisht realiste, vetëm për të përvetësuar një dimension më fantastik me mërgimin dhe përballjen e tij “mistike” me detin.
Kjo tendencë do të vlerësohet shumë për të: Charles Baudelair, i cili mësohet të jetë shprehur se:
“Nuk gjeta midis ekspozuesve të Sallonit, imagjinatën e mrekullueshme që rrjedhin në vizatimet e Victor Hugo si mister në qiell. Unë flas për vizatimet e tij me bojë indiane, sepse është shumë e qartë se në poezi, poeti ynë është mbreti i peizazhit”. Ky përkufizim tregon një vlerësim të shtuar dhe një njohje që i bërë punës së tij krijuese si piktor.
