Nga Albert Vataj
Kështu mund të përshkruhet piktura “Ali Pasha dhe Keyra Vasiliqia”, e mjeshtrit gjerman Paul Emil Jacobs. Në këtë vepër, “Luani i Janinës” shfaqet jo si strategu i hekurt dhe i pamëshirshëm i betejave, por si burrë i pushtuar nga dashuria, i mbërthyer mes forcës së armës dhe magjisë së trupit femëror. Me ngjyra të ndezura dhe dritë të përshkruar me finesë, Jacobs na jep një përfytyrim ku pushteti, pasioni dhe hiret e shkrirë të Keyra Vasiliqisë krijojnë një ikonë të papërsëritshme të Ali Pashë Tepelenës — një figurë që historia, letërsia dhe arti nuk kanë reshtur kurrë së rindërtuari.
“Ali Pasha dhe Keyra Vasiliqia”, pikturë e vitit 1848, është një nga krijimet më të njohura të mjeshtrit gjerman Paul Emil Jacobs), i cili njihet për ndjeshmërinë e tij ndaj temave orientale dhe për fuqinë me të cilën peneli i tij arrinte të gjallëronte figura historike në kufijtë mes legjendës dhe realitetit.
Në këtë tablo, Jacobs na sjell një Ali Pashë Tepelenë të çliruar nga kornizat e pushtetit, të portretizuar në një çast intimiteti e relaksi me të preferuarën e tij, legjendaren Keyra Vasiliqinë. Ngjyrat e ndezura dhe drita që buron nga përbërja e tablosë nuk janë thjesht elementë teknikë, por ura përmes së cilës piktori përcjell tensionin mes dashurisë dhe pushtetit, mes ndjenjës dhe autoritetit, mes hireve femërore dhe vigjilencës burrërore.
Ndër artistët që e kanë sjellë në telajo figurën e famshme të Pashait të Janinës, Jacobs mbetet një nga ata që arriti ta rrokë me përqasje më të afërt atë që Aliu përfaqësonte: një udhëheqës i rreptë dhe i zgjuar, një luftëtar i pamposhtur, mjeshtër intrigash dhe hakmarrjesh, por edhe njeri me pasione të zjarrta dhe jetë mondane të gdhendur në luksin e sarajeve.
Portreti i Jacobs i jep Ali Pashës një fizionomi të ashpër dhe një përqendrim të pashkëputur, edhe në momentet më intime, duke dëshmuar se jeta e tij ishte e mbërthyer gjithmonë nga prania e rrezikut dhe nevoja për vigjilencë. Një detaj i goditur i tablosë është pozicioni i duarve: e majta e tij shtrëngon me forcë shpatën, gati për aksion, ndërsa dora e djathtë përqafohet rreth belit të Vasiliqisë, duke rrëshqitur me një gjest të ngarkuar sensualiteti. Ky kontrast mes dhunës së pushtetit dhe butësisë së dëshirës sintetizon gjithë karakterin e tij të dyzuar.
Keyra Vasiliqia, me një gjoks të zbuluar qëllimisht dhe me qëndrimin e saj joshës, shfaqet si figurë e feminitetit magjepsës, që e provokon, e sfidon dhe njëkohësisht e buton pashain e hekurt. Në sfond, piktori vendos një ambient aristokratik: një shatërvan, një oborr solemn dhe sallonet luksoze të sarajeve të Janinës, të cilat dëshmojnë madhështinë, pasurinë dhe statusin e jashtëzakonshëm të sundimtarit shqiptar.
Kësisoj, kjo vepër nuk është vetëm një pasqyrim intim i një lidhjeje dashurore, por një metaforë vizuale e Ali Pashë Tepelenës: një njeri i pushtetit dhe pasionit, një figurë që ka frymëzuar historianë, poetë, shkrimtarë dhe piktorë të panumërt. Bëmat dhe buja e tij, të përshkruara me ngjyra, dritë dhe kompozim, i kanë dhënë Jacobs-it mundësinë të krijojë një nga përfytyrimet më të fuqishme dhe më të qëndrueshme të “Luanit të Janinës”, një figurë që mbeti dhe mbetet e shumëdebatuar, por gjithmonë e ndikuese në historinë dhe kulturën evropiane.
Në fund, vepra “Ali Pasha dhe Keyra Vasiliqia” mbetet një dëshmi e fuqisë artistike të Paul Emil Jacobs (20 gusht 1802 – 6 janar 1866), piktorit gjerman që e mishëroi me mjeshtëri frymën orientaliste të shekullit XIX. Djali i filologut Frederick Jacobs, ai u formua në Akademinë e Arteve të Bukura të Mynihut dhe e nisi karrierën me tema mitologjike si “Merkuri dhe Argusi” e më pas “Ringjallja e Llazarit”, që e bëri të njohur në Romën e viteve 1824.
Jacobs shkëlqeu si mjeshtër i trupit njerëzor, duke u bërë i famshëm për nudot dhe portretet e tij, ku spikatën kompozime me tematikë orientale si “Një treg skllevërish”, “Një bukuroshe haremi në tualetin e saj”, apo figurat e djemve që flinin e zgjoheshin në një dritë poetike. Ai përjetësoi gjithashtu imazhe të paharrueshme si Shehrazada nga “Netët Arabe”, apo kompozime me frymë filohelenike si “Luftëtarët Grekë të Lirisë”, duke dëshmuar lidhjen shpirtërore të brezit të tij me kauzën e pavarësisë së Greqisë.
Edhe si portretist Jacobs la gjurmë, duke litografuar figura të shquara si Goethe, Karl Gottlieb Bretschneider dhe Döring, ndërsa krijimi i tij monumental, altari “Kalvari” (1844), mbetet një nga veprat kulmore të artit kishtar gjerman të kohës.
Martuar me Louise Jahn, Jacobs gërshetoi jetën familjare me një veprimtari të pasur artistike që shtrihet nga mitologjia tek historia, nga romantizmi tek orientalizmi. Përmes penelit të tij, edhe figura e Ali Pashë Tepelenës u bë pjesë e ikonografisë europiane të shekullit XIX, duke mbijetuar jo vetëm si një sundimtar i pamëshirshëm dhe i lavdishëm, por edhe si njeri i pasioneve të zjarrta.
Kështu, Jacobs mbetet një dëshmitar i artit që e përthithi frymën e kohës dhe e ktheu në imazh të përjetshëm, duke bashkuar mitin, historinë dhe estetikën në një gjuhë të vetme universale: gjuhën e pikturës.
