Nga Albert Vataj
Michael Faraday (22 shtator 1791 – 25 gusht 1867) ishte një shkencëtar anglez që ka kontribuar në fushën e elektromagnetizmit dhe elektro-kimisë. Zbulimet e tij kryesore përfshijnë ato të induksionit elektromagnetik, diamagnetizëm dhe elektrolizës.
Edhe pse Faraday kishte nivel të ulët arsimor, ai ishte një nga shkencëtarët më me ndikim në histori. Ai e arriti me hulumtimet e tij në fushën magnetike përreth një përcjellësi me rrymë të vazhdueshme me të cilën Faraday e themeloi bazën për konceptin e fushës elektromagnetike në fizikë. Faraday gjithashtu doli në përfundim se magnetizmi mund të ndikojë rrezet e dritës dhe se ka pasur një marrëdhënie themelore mes dy fenomeneve. Ai në mënyrë të ngjashme zbuloi parimin e induksion elektromagnetik, diamagnetizmin, dhe ligjet e elektrolizës. Shpikje e tij e pajisjeve elektromagnetike rrotulluese formuan themelin e teknologjisë motor elektrik, dhe kjo ishte kryesisht për shkak të përpjekjeve të tij që të energjisë elektrike u bë praktike për përdorim në teknologji.
Si kimist, Faraday zbuloi benzinë, hetoi sherbet klatrat e klorit, shpiku një formë e hershme e furrë Bunsen dhe sistemin e numrave oksidimi, dhe e popullarizuar terminologji të tilla si anode, katodë, electrode, dhe jon. Faraday në fund të fundit u bë Profesor i parë dhe më kryesorja Fullerian e Kimisë në Royal Institution të Britanisë së Madhe, një pozicion të jetës.
Faradei ishte një experimentues i shkëlqyer i cili i përcolli idetë e tij në një gjuhë të qartë dhe të thjeshtë; aftësitë e tij matematikore, megjithatë, nuk shtrihet aq sa trigonometri apo çfarëdo, por algjebër të thjeshtë. James Clerk Maxwell mori punën e Faraday dhe të tjerët, dhe të përmbledhur atë në një grup të ekuacioneve që është pranuar si bazë e të gjitha teorive moderne të dukurive elektromagnetike. Për përdorime të Faraday të vijave të forcës, Maxwell ka shkruar se ata tregojnë Faraday “se në të vërtetë ka qenë një matematikan i një niveli mjaft të lart – prej të cilit, matematicienët e së ardhmes mund të nxjerrin metoda të vlefshme dhe pjellore”. Sistemi Ndërkombëtar i Njësive të kapacitetit në nderim të tij është emërtuar farad.
Albert Einstein mbante nje portret të Faradeit në murin studios së tij, së bashku me fotografinë e Isak Njutonit dhe James Clerk Maxwell. Fizikanti Ernest Rutherford deklaroi: “Kur kemi parasysh madhësinë dhe shkallën e zbulimeve të tij dhe ndikimin e tyre në përparimin e shkencës dhe industrisë, nuk ka nder më të madh për të paguar për kujtimin e Faradeit, një nga zbuluesit më të mëdhenj shkencor të të gjitha kohërave”.
Faraday ka lindur në Newington butts, e cila tani është pjesë e London Borough e Southwark, por që ishte atëherë një pjesë periferike e Surrey. Familja e tij ishte e kamur: babai i tij, James, ishte anëtar i sektit Glassite e krishterimit. James Faradei e trasferoi gruan dhe dy fëmijët e tij gjatë dimrit të vitit 1790 nga Outhgill në Westmorland, ku ai ishte nxënës i farkëtarit të fshatit, në Londër. Michael lindi në vjeshtën e atij viti. I riu Michael Faraday, që ishte i treti i katër fëmijëve, mori vetëm arsimimin bazë, por megjithate do te arsimohej ne menyre autodikdakte. Në moshen katërmbëdhjetë vjeçare ai nisi formimin profesional ne punishten e George Riebau, një libralidhës dhe librashitës lokal në Blandford Street. Gjatë formimit të tij profesional, shtatë-vjeçar, ai lexoi shumë libra, duke përfshirë edhe ate te Isaac Watts, Përmirësimi i Mendjes, dhe ai i zbatoi me entuziazëm parimet dhe sugjerimet e përfshira në të. Në këtë kohë ai gjithashtu ka zhvilluar një interes në shkencë, sidomos në energji elektrike. Faradei ishte frymëzuar veçanërisht nga bisedat e librit të Kimisë së Jane Marcet.
*** Fizikani i madh anglez Devi kishte në dorë një letër.
– Çfarë e ke atë? – e pyeti një mik i tij.
– Oh, është letra e një nxënësi që kërkon vend pune në laboratorin tim. Po nuk di se çfarë të bëj, ta marr apo jo?
– Ja, se ç’do të bësh, – u përgjigj miku. Jepi dy shishe për t’i shpëlarë; në qoftë i mirë për diçka, do ta bëje këtë punë me kënaqësi, po nuk pranoi, do të thotë se nuk është i zoti për asgjë. Devi e vuri në jetë këtë këshillë. I riu që kërkoi vend pune ishte Michael Faraday që u bë më vonë shumë i njohur në lëmin e shkencës.
*** Ministri përkatës në atë kohë propozoi t’i lidhte një pension Michael Faraday, për zbulimet shkencore që kishte bërë. Këtë ia njoftoi nëpërmjet një personi të rëndësishëm. Faraday nuk pranoi, duke thënë:
– E si mund të pranoj? Do të ishte e nevojshme që ministri të shkruante një letër, ku të kërkonte falje. Tani, a mund ti kërkoj unë ministrit një gjë për të cilën atij duhet ti kishte shkuar vetë në mendje?
Letra që kërkonte falje erdhi. Ajo ishte shkruar në mënyrë të atillë që e detyronte shkencëtarin e madh Michael Faraday të pranonte pensionin e ofruar.
